گزارش نشست «بحران فلسطین و مسئله حقوق کودکان»

روز پنجشنبه بیست و یکم تیرماه 1403‌ نشست بر خط با موضوع بحران فلسطین و مسئله حقوق کودکان، توسط کمیته جوانان انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد برگزار گردید. در این نشست دکتر احمدرضا آذرپندار دانش آموخته دکتری حقوق بین الملل دانشگاه شهید بهشتی و سرکارخانم نرگس رشیدی دانشجوی دکتری حقوق بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی و عضو کمیته جوانان انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد به سخنرانی پرداختند. در ادامه گزارش مختصری از بیانات آنان ارائه خواهد شد.

دکتر احمدرضا آذرپندار سخنرانی خود را با عنوان چالش های قانون اساسی اسرائیل در تحقق حقوق کودک و دررابطه با قانونی تحت عنوان «دولت-ملت یهود»(بخش اول و هفتم) و تاثیرات آن بر حقوق کودکان فلسطینی به سخنرانی پرداختند. در بخش نخست قانون مذکور بیان شده است که سرزمین اسرائیل خانه تاریخی مردمان یهود است و دولت اسرائیل در آن تاسیس شده و همچنین خانه ملی یهود است و تنها آنان می توانند از حقوق طبیعی، فرهنگی، مذهبی و تاریخی برای تعیین سرنوشت خودشان بهره ببرند. همچنین در بخش هفتم بیان می کند که دولت اسرائیل توسعه سکونتگاه یهودیان را یک ارزش ملی می داند و برای تشویق، ترویج، تاسیس و تحکیم آن اقدام خواهدکرد. ارتباط بخش های بیان شده با حقوق کودکان فلسطینی اینگونه هست که بسیاری از حقوق کودکان در راستای اجرای این قوانین  نقض می شود؛ از جمله به مواد دو و سه کنوانسیون حقوق کودک در درجه اول اصل منع تبعیض خدشه وارد خواهدشد. همچنین ماده هشت کنوانسیون که به حق بر هویت کودک اشاره دارد، با قانون دولت-ملت یهود در تعارض خواهد بود.

در واقع دین یا ملیت این کودکان نباید منجر به نقض حقوق تعریف شده آنان درکنواسیون شود در حالی که در بخش نخست قانون دولت-ملت یهود حق تعیین سرنوشت در اسرائیل منحصرا متعلق به مردمان یهودی است. کودکی که نسل اندر نسل اعراب فلسطینی‌اند، در کشور خودشان از هویت خود محروم هستند. علاوه بر این در حقوق بشر دو مضمون حقوقی درنظرگرفته شده است: احترام و تضمین. ماده هشت کنوانسسیون نیز به این دو اشاره می کند.

در زمینه حقوق کودکان فلسطینی در دو جا مضمون حق بر حیات را میبینیم: ابتدا در مخاصمات مسلحانه یعنی کودکانی که وارد جنگ شده اند و پرسشی که در این رابطه ایجاد میشود این است که آیا دولت اسرائیل حق دارد این کودکان را از بین  ببرد یا خیر؟ به تبع این پرسش با پرسشی دیگر مواجه می شویم که آیا کودکان می توانند در جنگ شرکت کنند یا خیر؟ در رابطه با حقوق جنگ ماده 37 کنوانسیون حقوق کودک، بیان می دارد که کودکان می توانند در بازه سنی 15 تا 18 سال در جنگ شرکت داشته باشند. در اینجا می بایست بین کودکان زیر 15 سال قائل به تفکیک شویم. در واقع، افرادی که این دسته از کودکان را به جنگ فرستاده‌اند، مرتکب جنایت جنگی شدند.  چنانچه مشخص نباشد اینان کودک هستند یا بزرگسال باید کودک درنظرگرفته بشوند و طبق احترامی که در ماده 6 از آن صحبت شده است و اسرائیلی ها نباید بی‌پروا با آنان برخورد کنند. حق تضمین که در مواد 24 و 27 بدان اشاره شده است و بیان می دارد که استانداردهایی در راستای حقوق مذکور می بایست مورد توجه قرار گیرد.

در بین سالهای 2018 تا 2021 در راستای بخش هفتم قانون دولت-ملت یهود، بصورت سیستماتیک شهرک‌سازی به کار گرفته شد که موجب اخراج فلسطینیان و تخریب زمین‌هایشان شد و شرایط زندگی برای آنان را به مراتب دشوارتر کرد. درخصوص ایفای کامل حقوق فوق الذکر بیان می شود که نه تنها باید احترام گذاشته شود و تضمین حقوق صورت پذیرد، بلکه بایستی یکسری حقوق اضافه نیز در نظر گرفته شود که آن دسته از حقوق اصلی ایفا گردد.

آماری هم که از مرگ و میر کودکان فلسطینی در سرزمین های اشغالی هست، نشان می دهد که در سال 2017 که قانون دولت-ملت یهود به تصویب نرسیده بود، مرگ و میر کودکان 15 نفر بوده است و در سال تصویب این قانون 2018 به 57 نفر می رسد و در سال بعدی یعنی سال 2019 به 28 نفر تنزل پیدا می‌کند. سال 2020، 9 نفر گزارش شده است. سال 2021 قانون مذکور به عنوان حقوق اساسی که در دادگاه عالی اسرائیل به تصویب می رسد، مرگ و میر به 78 نفر افزایش می‌یابد. مطلب دیگر حق بر آموزش در ماده 28 و 29 کنوانسیون، حق دسترسی به آموزش(ایجاد مدارس) و دستبابی به آموزش(ورود به مدارس و بهره‌مندی از امکانات) است که در این راستا دیوان عالی اسرائیل بیان می کند که مدارس عرب زبان نباید تاسیس شود و حق تاریخی برای یهودیان به صورت انحصاری است. حال آن که بر اساس نظریه مشورتی سال 2004 دیوار حائل، به علت شهرک‌سازی‌ها و آنچه که از سال 2018 رخ داده است، دسترسی کودکان به آموزش رایگان به معضل تبدیل شده است. زیرا وجود ایست بازرسی‌های متعدد و عدم انتفاع رایگان از آموزش و همچنین آزار و اذیت‌های مکرر کودکان باعث عدم تحقق حق مذکور بوده است. علاوه بر این در ماده 29 کنوانسیون در خصوص محتوای آموزشی، به اصول صلح دوستی و احترام به دیگر اقوام و ادیان اشاره می‌شود. در حالیکه همانطور که بیان شد، قانون دولت-ملت یهود انحصارا مربوط به یهودیان و تبعیض آمیز است.

در پنل دوم سرکار خانم نرگس رشیدی به تبیین مباحث مرتبط با «کودکان، قربانیان اصلی بحران فلسطین» پرداختند که در ادامه شرح مختصر آن خواهد آمد:

کودکان قربانیان اصلی این اتفاقات و درگیری‌ها هستند. اگرچه اشاره به فلسطین و صحبت در خصوص آن، به معنای نادیده گرفتن اتفاقات در جاهای دیگر دنیا نیست. بی‌شک رسانه نقش مهمی در پررنگ‌تر کردن اتفاقات دارد. در راستای بحران کنونی فلسطین و فلسفه حقوق بشردوستانه می‌بایست به مباحث تاریخی این حوزه اشاره کرد؛ از جمله آغاز فعالیت صلیب سرخ و در طی جنگ سولفارینو. زمانی که جناب آقای هانری دونان اشاره می‌کند به اتفاقات انسانی رخ داده در آن برهه زمانی، جایی که اسب‌ها به اجساد می‌رسیدند، توقف می‌کردند اما انسانها نه؛ بیان‌کننده خشم و تنفر انسانها در جریان بحران ها بوده و هم اکنون نیز جامعه جهانی شاهد این فجایع است. باید به سیاست طولانی‌مدت اپارتایدی حاکم از سوی اسرائیل در سرزمین های اشغالی و سپس قضیه دیوار حائل که به قطع یک برنامه ریزی برای تغییر ترکیب جمعیتی بوده است، توجه داشت؛ زمانی که این اتفاقات کنار هم قرار می گیرد تا بدین نقطه می رسیم که نهادهای بین المللی همچون سازمان عفو جهانی و گزارشگران ویژه شورای حقوق بشر و... به بررسی بحران اخیر فلسطین می پردازند. این در حالی است که کودکان آسیب پذیر و نیازمند حمایت ویژه ای هستند و آینده به این قشر جمعیتی وابسته است. کنوانسیون حقوق کودک بیشترین امضا کنندگان را در عرصه بین المللی دارد که خود گویای اهمیت موضوع کودک است. درادامه به اسناد و آمار بین المللی خواهیم پرداخت.

خانم فرانچسکو آلبانیز به عنوان گزارشگر ویژه فلسطین در گزارش خود که در تاریخ 25 مارس 2024 منتشر می‌شود، به آماری اشاره می‌کند که نشان‌دهنده آستانه تبیین موضوع نسل‌زدایی است.

مضاف بر این، دیده بان حقوق بشر گزارش می دهد که خشونت در دو طرف در حال رخ دادن است. دیوان در دستور موقتی که اخیرا در 26 ژانویه صادر کرده است، اشاره می کند که اسرائیل باید اقدامات موثری در جهت ممانعت از وضعیتی که در حال رخ دادن هست انجام دهد و حفظ شواهدی که هم اکنون پیرامون اتهامات نسل زدایی وجود دارد را تضمین نماید. 

بر اساس گزارش دوم جولای 2024 یونیسف، یک میلیون و پانصد و بیست و چهار هزار و هفتصد کودک در غزه به کمک های بشردوستانه احتیاج دارند و سی و هفت هزار و دویست و سی و دو نفر کشته شدند که از این آمار بیش از 70 درصد زنان و کودکان بوده‌اند.

سه هزارکودک هم اکنون در شرایطی از لحاظ تغذیه ای هستند که فقط کمک های داروئی می تواند آنها را نجات دهد. همه این‌ها در حالی است که کنوانسیون منع نسل زدایی در ماده 2 به 5 عمل اشاره می‌کند که تحقق یکی از آنها به نیت نابودی گروه ملی، قومی، نژادی و مذهبی برای احراز وقوع این جنایت کفایت می کند. در واقع نکته اصلی احراز نیت است که در دعوای آفریقای جنوبی علیه اسرائیل بسیار قابل توجه است.

در انتها حتی اگر سیاست های حماس را مسبب ایجاد چنین شرایطی برای کودکان بدانیم، هیچ کدام نمی تواند اقداماتی که اسرائیل در قبال کودکان انجام می دهد را توجیه نماید و در جنگ یا حتی دفاع مشروع باید اصول تناسب نیز رعایت بشود.