تالار گفتگو

مروری بر گزارش نخست کمیسیون حقوق بین الملل درباره موافقتنامه های بین المللی غیرالزام آور

نرگس رشیدی - دانشجوی دکتری حقوق بین‌الملل عمومی دانشگاه علامه طباطبایی و عضوکمیته جوانان انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد ​

در حقوق بین الملل «موافقتنامه های بین المللی غیرالزام آور»  به موافقتنامه هایی می گویند که حاوی تعهدات سیاسی و اخلاقی است که قرار نیست تعهدات و حقوق قانونی ایجاد کند که به آن موافقتنامه نزاکتی، موافقتنامه سیاسی و یا موافقتنامه غیر رسمی نیز میگویند. این موضوع در سال 2021 در دستور کار کمیته مشاورین حقوقی بین الملل عمومی شورای اروپا قرار گرفت که در آن اهمیت رو به افزایش موافقتنامه های بین المللی غیرالزام آور در حقوق بین الملل مورد تأیید قرار گرفت. از دلایل توجه به این نوع از موافقتنامه های بین المللی می توان به افزایش همکاری های بین المللی، آسانی و سرعت تنظیم چنین موافقتنامه هایی و انعطاف بیشتر آنها در کنار محرمانگی اشاره کرد. علیرغم افزایش روزمره اهمیت استفاده از موافقتنامه های غیر الزام آور نه اجماعی میان فعالان و اساتید در مورد اینکه چه چیزی موافقتنامه های غیر الزام آور را تشکیل می دهد و نه یک رویه متحد بین دولت ها برای به رسمیت شناختن آنها وجود دارد و همین رویه مبهم منجر به ایجاد سوءتفاهم و احتمالا اختلافات حقوقی خواهد شد.  حتی در کنوانسیون حقوق معاهدات 1969 وین تعریف معاهده به صورت موسع و تا حدی مبهم بیان شده و سخنی از الزام آور بودن یا نبودن این موافقتنامه ها به میان نمی آورد و همه موافقتنامه های بین المللی که به  صورت کتبی بین دولت ها منعقد شده باشد در صورتی که تحت حقوق بین الملل باشد را معاهده میداند. کمیسیون حقوق بین الملل در هفتاد و سومین اجلاس در سال 2022 موضوع «موافقتنامه های بین المللی غیرالزام آور» را در دستورکار بلند مدت خود قرار داد و برنامه آن ضمیمه گزارش آن سال کمیسیون شد و مجمع عمومی به قرار گرفتن این موضوع در دستور کار بلند مدت کمیسیون در قطعنامه شماره 77/103 مورخ 7 دسامبر 2022 توجه کرد و سرانجام در هفتاد و چهارمین اجلاس در سال 2023 موضوع موافقتنامه های بین المللی غیرالزام آور در دستور کار کمیسیون قرار گرفت و آقای ماتیاس فورتیو به عنوان گزارشگر ویژه این موضوع انتخاب شد. برای درک بهتر موضوع موافقتنامه های بین المللی غیرالزام آور به نکاتی که از دیدگاه گزارشگر ویژه کمیسیون حقوق بین الملل آقای ماتیاس فورتیو در گزارش خود در تاریخ 23 آوریل 2024 به تصویب مجمع عمومی رسیده نگاهی خواهیم داشت که در آن از دو بعد معیار تمایز این موافقتنامه ها با معاهدات و ساختار و آثار حقوقی آنها  به این موضوع پرداخته شده است.

ادامه مطلب