گزارش نشست «فرو ریختن سپر امن خدمات اداری بین‌المللی؛ تاریخ و حال فلسطین»

روز شنبه ۱۹ اسفند ۱۴۰۲، نشست علمی و برخط با عنوان «فرو ریختن سپر امن خدمات اداری بین‌المللی؛ تاریخ و حال فلسطین» با سخنرانی دکتر نسرین مصفا، استاد دانشگاه تهران و رئیس انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، در سالیاد دکتر هوشنگ مقتدر و با یاد اساتید شادروانان دکتر سیدعبدالعلی قوام، دکتر داود هرمیداس باوند و دکتر بهروز اخلاقی و با حضور پرشور شرکت‌کنندگان گرامی، اساتید، دانشجویان و پژوهشگران برگزار گردید.

دکتر مصفا گرامیداشت اساتید را از سنت‌های حسنه از گذشته در انجمن دانسته و دقایقی را به بیان ویژگی‌های علمی و اخلاقی هرکدام از اساتید درگذشته در سال ۱۴۰۲ و همکاری آنان با انجمن، و همچنین مناسبت سالیاد شادروان دکتر مقتدر پرداختند.

سپس سخنرانی ایشان آغاز شد. در ابتدا وقایع پس از هفتم اکتبر، منشا تاریخی، تبعات ناشی از آن را مورد اشاره قرار داده و با احصای دوره‌های مطالعات علمی سازمان ملل متحد، چنین بیان داشتند که از سال ۲۰۰۰ میلادی مطالعات تاریخی یکی از روش‌های پژوهشی سازمان‌های بین‌المللی شده است. از این رو، مطالعات پیرامون موضوعات در این نهادها فراتر از صرف روابط بین دولت‌ها، عملکرد آن‌ها، تحلیل حقوقی مورد توجه قرار گرفته است؛ از جمله آن‌ها عنایت به خدمات اداری بین‌المللی است. اگرچه این موضوع را از طریق سایر رویکردها نیز می‌توان مورد تحلیل قرار داد.

بر اساس همین مقدمه، ایشان در بیان تاریخچه ایجاد مفهوم خدمات اداری بین‌المللی، اشاره داشتند، این واژه اولین بار در ماده ۶ میثاق جامعه ملل طی ۵ بند مطرح و وارد ادبیات سازمان‌های بین‌المللی شده و پس از آن گسترش یافته است. سه ویژگی مهم آن بین‌المللی بودن، استقلال و بی‌طرفی است. در طی مراحل اولیه پیشرفت مفهوم در جامعه ملل از جمله اعطای مزایا و مصونیت همچون نمایندگان دولت‌ها صورت گرفت، لزوم ادای سوگند کارکنان جامعه ملل از جمله تحولات آن است. در منشور ملل متحد، فصل پانزدهم به این مهم اختصاص یافت و این میراث از جامعه ملل به سازمان ملل متحد انتقال می‌یابد.

از نظر این استاد دانشگاه تهران، استعفای رئیس دفتر نیویورک کمیساریای عالی حقوق بشر از مسئولیتش به دلیل عدم کارایی ملل متحد، رعایت استقلال و بی‌طرفی در منصب خود، نطق دبیرکل سازمان ملل متحد در جلسه ۲۴ اکتبر ۲۰۲۳ در شورای امنیت وگفته‌های ایشان در طول مخاصمه در بستر تحولات فلسطین و اتهامات علیه اژانس کارگزاری ملل متحد در کمک به آوارگان فلسطینی (آنروا) در کشاکش درگیری‌ها در فلسطین، حملات به پایگاه‌های آن از جمله عواملی هستند که ضرورت مطالعه آن‌ها را ایجاب می‌کرد که مورد سخنرانی امروز است. اگرچه؛ ایشان این موضوع را محدود به تحولات اخیر تلقی نکرده و آن را مسبوق به سابقه دانستند. از جمله این موارد ترور کنت برنادت، میانجی ملل متحد و دستیارش توسط اسرائیل در ۱۹۴۸ و همچنین کشته و مصدوم شدن قریب به صد نفر از افراد سازمان نظارت بر ترک مخاصمه در فلسطین سازمان ملل متحد از زمان تشکیل آن در ۷۵ سال پیش تا به حال می‌باشد.

به بیان دکتر مصفا ویژگی‌های مهم خدمات اداری بین‌المللی تقسیم جغرافیایی عادلانه کارمندان، رعایت اصل بی‌طرفی و انصاف، حفظ استقلال و وفاداری به اصول سازمان ملل متحد هستند.

ایشان با خاطرنشان کردن نکات موجود در نامه استعفای رئیس دفتر نیویورک کمیساریای عالی حقوق بشر، چالش‌ها، ناکارآمدی‌های کلی و به ویژه در فلسطین، به تحلیل وظایف کارمندان اداری سازمان ملل متحد پرداخته و از جمله ویژگی‌های نهاد کمیسرعالی را تعهدات اخلاقی و دانش تخصصی دانسته و این نامه استعفا را جلوه‌ای از این ویژگی‌ها قلمداد نمودند. دکتر مصفا، همچنین با اشاره به مواضع آنتونیو گوترش در مورد وقایع پس از هفتم اکتبر و هجمه‌های بعدی علیه او، استناد وی  به ماده ۹۹ منشور به عنوان یک اقدام قابل توجه و محدودیت اسرائیل برای کارکنان آنروا را مورد ارزیابی قرار داده و همه آن‌ها را به عنوان خدشه به سپر امن  خدمات اداری بین‌المللی تلقی کردند و به تعهدات دولت‌ها برای رعایت حمایت از آنان بر مبنای موازین بین‌المللی اشاره داشتند. دکتر مصفا به اهمیت جایگاه تاریخی آنروا در مطالعات مربوط به پناهندگان فلسطینی و تحول آن از یک کارگزاری امداد به توسعه انسانی را مورد بحث قرار دادند و اتهامات علیه این آژانس و قطع کمک‌های کشورهای غربی به آن را مورد تحلیل قرارداده و بر ادامه و اهمیت کمک های آن تاکید کردند.

ایشان به عنوان نکته پایانی، موضوع خدمات اداری بین‌المللی را با مشروعیت سازمان ملل متحد مورد توجه و به هم در تنیدگی و ارتباط آن‌ها با هم اشاره و مباحث را بسیار پر دامنه تلقی و بر لزوم توجه بیشتر دانشجویان و پژوهشگران علاقمند ملل متحد به روی آن‌ها تاکید کردند.

ایشان سپس به سوالات شرکت کنندگان پیرامون موضوع سخنرانی و از جمله سوال در مورد مشروعیت سازمان ملل متحد و کاهش و افزایش آن طی تاریخ با توجه به عملکردهای آن و مثال جنگ عراق علیه ایران و رفتارهای  دبیران کل آن اشاره کردند. پیرو یکی دیگر از سوالات، دکتر مصفا در مورد پیگیری تخلفات اداری مبحث دادگاه اداری ملل متحد را مطرح نموده و ورود صدمات به دفاتر و کارکنان ملل متحد را خلاف موازین بین المللی دانستند. در پاسخ به سوال دیگری ایشان چالش‌های خدمات اداری بین‌المللی را احصا نموده و راهکارهای تقویت آن را بیان کردند. از جمله نکات ایشان، اتخاذ تدابیری جهت رعایت اصول حرفه‌ای انجام خدمات اداری بین‌المللی بود. در انتها‌ پیرو طرح سوال یکی از شرکت‌کنندگان پیرامون جنایت جنگی بودن اقدامات اسرائیل، دکتر مصفا از دکتر ستار عزیزی، استاد دانشگاه بوعلی سینا، که در نشست حضور داشتند، دعوت به عمل آوردند تا به سوال مذکور پاسخ دهند. دکتر عزیزی در یک ارزیابی اولیه با بیان نکاتی ماهوی و مسائل صلاحیتی دیوان کیفری بین‌المللی به این پرسش پاسخ مثبت دادند.در پایان پیرو سوالی در زمینه نقش جامعه مدنی در مورد کارایی بهتر ماموریت‌های اداری سازمان ملل متحد بر اهمیت وچگونگی آن از طریق مختلف اشاراتی داشتند.

تهیه گزارش: صادق بشیره