انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد نشستی تخصصی با عنوان«نتایج بیست و ششمین کنفرانس اقلیمی سازمان ملل متحد،2021» در تاریخ ششم بهمن ماه1400 برگزار نمود.
دکتر سام دفتری-پژوهشگر علوم زمین-دکتر حمیده برمخشاد-مدرس دانشگاه- و دکتر علی مشهدی –عضو هیئت علمی دانشگاه قم- سخنرانان این نشست بودند.
جلسه با سخنان دکتر نسرین مصفا-رئیس انجمن- آغاز گردید.ایشان در ابتدای امر از سخنرانان بخاطر قبول دعوت انجمن به ویژه دکتر دفتری که اولین حضورشان در انجمن می باشد و همچنین از شرکت کنندگان در این جلسه تشکر نمودند.
ایشان سپس ضمن تاکید بر اهداف اساسنامه و توجه انجمن به مناسبت های بین المللی برگزاری این جلسه را مکمل جلساتی که قبلا در انجمن با این موضوع برگزار شده دانستند.
ایشان در راستای اهمیت موضوع به سخنرانی اخیر دبیرکل ملل متحد که تغییر اقلیم جهانی را جزء پنج موضوع مهم و هشدار جهانی بیان کرده بودند اشاره داشتند. همچنین برگزاری اجلاس [1]cop26 را به لحاظ تعدد موضوعات در دستور کار، حضور رهبران بزرگ سیاسی، سازمان های غیردولتی در سطوح مختلف و در نهایت دستاوردهای این کنفرانس دارای اهمیت خاص بیان کردند.
پس از ایشان دکتر حمیده برمخشاد به عنوان مدیر نشست به معرفی مختصری از سخنرانان پرداخته و موضوعات سخنان هریک را بیان نمودند. سپس از دکتر دفتری دعوت نمودند تا به عنوان اولین سخنران مطالب خود را ارائه دهند.
دکتر سام دفتری-پژوشگر علوم زمین-صحبت های خود را بر محور موضوعی گرمایش زمین، نگاهی گذرا به چالش پیش رو و راهکارهای موجود آغاز کردند.
در ابتدای بحث اثر گلخانه ای را تشریح کردند و وجود و کلیت آن را برای کره زمین مثبت و مفید ارزیابی کردند. اما به طورکل بروز مشکل از زمانی دانستند که شدت این اثر افزایش پیدا می کند. طی بررسی های دوره های مختلف کره زمین مشخص می شود که این افزایش دما از سال1850 یعنی وقوع انقلاب صنعتی رخ داده است. باید به فکر راه حلی جهت کاهش و به صفر رساندن این اثر در کره زمین بود که مهم ترین آن عدم استفاده از سوخت های فسیلی و در واقع عدم تولید دی اکسید کربن است که به عنوان عامل اصلی افزایش دما شناخته شده است. ایشان سپس آمار و ارقامی از میزان دخالت انسان در چرخه کربن در زمینه های مختلف ارائه دادند.
ایشان در ادامه میزان تولید سالانه دی اکسید کربن توسط انسان در کره زمین را 51 میلیارد تن اعلام و یکی از اهداف cop و نشست های ملل متحد را صفر کردن این عدد تا سال 2050 بیان کردند. ایشان چین و آمریکا را رتبه اول، ایران را رتبه دهم و آفریقا را رتبه آخر در تولید کربن نام بردند.
محور بعدی بحث ایشان به برشمردن خطرات ناشی از افزایش دمای کره زمین اختصاص داشت. طوفان ها،سیل ها و سونامی ها، به خطر افتادن تنوع حشرات و گیاهان، تفاوت در میزان در دسترس بودن آب، تحت الشعاع گرفتن جمعیت جهانی، آب شدن یخ های قطبی که بسیار مهم هستند، بالا آمدن سطح آب دریاها و زیرآب رفتن برخی کشورهایی که در نزدیکی خطوط ساحلی هستند مثل مالدیو، افزایش هزینه های انسان و به خطر افتادن چرخه غذایی، از همه مهمتر بی رنگ شدن مرجان ها که بسیار به دما حساس هستند و این خود موجب به خطر افتادن زیست دریا و به خطر افتادن مجدد چرخه غذایی انسان، تغییر اکوسیستم و... را مهمترین این خطرات نام بردند. همچنین افزودند اگر دمای میانگین زمین که الان 2/1 است حتی نیم درجه افزایش پیدا کند و بر اساس پیش بینی ها نتوان این دما را تا سال2030 حفظ کرد اتفاقات بسیار خطرناک تر و وحشتناک تری برای کره زمین خواهد افتاد.
دکتر دفتری در بخش پایانی به طور مختصر راهکارهایی جهت مقابله با افزایش دما و کاهش آن پرداختند. سازگاری با جهانی گرمتر و پیش بینی ابزار وسایلی در این راستا، جلوگیری از روند توسعه شهرنشینی، مقابله با مشکلات بهداشت و سوءتغذیه، افزایش سیستم های دفاع طبیعی مانند گیاهان و درختان و رسیدگی به افراد فقیر و کم درآمد را در وهله اول به عنوان چند نمونه جهت مقابله نام بردند. سپس بازنگری در تولید انرژی و تولید برق پاک، چرا که امروزه درصد بالایی از برق در جهان توسط سوخت های فسیلی تولید می شود و ایجاد راهکارهای جایگزین، تغییر سیستم انتقال انرژی و عدم استفاده از سوخت های فسیلی به عنوان مهم ترین عامل افزایش دما، ایجاد سیستم های جذب کربن و سیستم های خارج کننده کربن از هوا در نقاط مختلف جهان و ادامه قانون و سیاستگذاری دولت ها در زمینه کاهش و رسیدن به نقطه صفر انتشار را به طور مختصر به عنوان راهکارهای کاهش دما در کره زمین بیان کردند.
دکتر حمیده برمخشاد-مدرس دانشگاه- دومین سخنران جلسه ،صحبت های خود را با موضوع cop26 و آینده سوخت های فسیلی آغاز کردند.در بخش اول ایشان ضمن تعریف به اهمیت کنفرانسcop26 و دستاوردهای آن پرداختند.cop نهاد عالی تصمیم گیری در کنوانسیون تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد است.جلساتcop هرساله برگزار می گردند اما نقش و اهمیت این جلسه از این باب است که بعد از cop22 و موافقت نامه پاریس مقرر شد که کشورها بعد از پنج سال تعهدات خود را در قالب اسناد ملی ارائه دهند و این اسناد در cop26 بررسی شود. موضوعات مطروحه و در واقع دستاوردهای این جلسه عبارت بودند از: بازبینی تعهدات اعضا تحت موافقتنامه پاریس، پیمان اقلیمی گلاسکو، تامین مالی، بحث زیان و خسارت و سازوکار کمکهای فنی، پیمان خاتمه جنگل زدایی تا سال2030، بروزرسانی سند تعهدات ملی پنج ساله، تکمیل راهنمای موافقت نامه پاریس موضوع ماده6 بازار کربن، چارچوب شفافیت و گزارش دهی، پرداختن به سوخت های فسیلی و پیش بینی گرمایش.
در بخش بعدی ایشان اهداف و نتایج پیمان اقلیمی گلاسکو را بیان کردند.سپس به بحث اصلی خود با موضوع سوخت های فسیلی پرداختند.ابتدا ضمن بیان این نکته که عامل 86 درصد انتشار کربن در ده سال گذشته همین سوخت های فسیلی هستند، تصریح کردند که قبل از برگزاری این کنفرانس هیچ وقت به طور جدی و رسمی به بحث سوخت های فسیلی نه در حوزه بین المللی و نه در حوزه ملی پرداخته نشده است.در همین راستا به گزارش ماه می2021 آژانس بین المللی انرژی مبنی بر دستیابی به صفر خالص تا سال2050 از طریق غیرمجازبودن نیروگاه های جدید بدون اقدامات کاهشی و حذف کامل زغال سنگ بدون اقدامات کاهشی تا سال2030 برای کشورهای توسعه یافته و 2040 برای همه جهان اشاره کردند.
دکتر برمخشاد در محور بعدی به تشریح پاراگراف20 پیمان، اعتراض برخی کشورها نسبت به آن و در نتیجه تغییر آن و عذرخواهی دبیر کنفرانس از این بابت پرداخته و کلمات آن را تبیین کردند.
در انتهای بحث ایشان تفاوت سیاستگذاری اقلیمی از موافقت نامه پاریس تا پیمان گلاسکو را توضیح دادند.در موافقت نامه پاریس تاکید بر روی سیاست های تقاضا محور یعنی تمرکز بر کاهش تقاضا بود و این امر شامل کاهش احتراق و تمرکز بر احتراق،تکنولوژی های کم کربن، روش اصلاح الگوی مصرف و سیاست های صرفه جویی، بازدارنده های مالیاتی و انرژی کارآمد بود. اما با سیاست های تقاضا محور نه تنها کاهشی ایجاد نشد بلکه رشد دو درصدی هم اتفاق افتاد. در پیمان گلاسکو اما بر سیاست های عرضه محور تاکید شد که برخی موارد آن شامل ایجاد محدودیت،تعلیق و ممنوعیت در استفاده از زغال سنگ، ممنوعیت در اعطای مجوز به شرکت های نفتی، محدودیت در اکتشاف،توسعه و بهره برداری از معادن جدید می باشد.از مزایای این سیاست این است که مکمل سیاست تقاضا محور بوده و باعث کاهش هزینه اقدامات کاهشی و در نتیجه جلب حمایت عمومی می شود.
سخنران سوم نشست دکتر علی مشهدی-عضو هیئت علمی دانشگاه قم- مطالب خود را با موضوع دستاوردهای COP26 از منظر دیپلماسی توافقنامه های زیست محیطی ارائه نمودند.
ایشان در مقدمه بحث ضمن گریزی که به انتقادهای وارد شده به نشست COP26 داشتند به چارچوب موافقتنامه اقلیمی پرداختند. موافقتنامه های زیست محیطی در سطح بین المللی همیشه جزء آن دسته از موافقتنامه هایی هستند که در آنها گاهی اختلاف دیدگاه ها شدید می شود و چندین مثال از جمله کنفرانس ریو، وین و ... در این زمینه وجود دارد، موافقتنامه حاضر نیز از این قاعده مستثنی نیست. درچنین شرایطی برای اینکه بتوان همه طرفها را بر سرمیز آورد و موافقتنامه را اجرایی نمود ناچار باید به حداقل ها مثل بیانیه بسنده نمود.در نتیجه وجود چنین اختلافاتی که بعضا در برخی جلسات شدید هم هستند شاهد حضور کنوانسیون های کادر در حقوق محیط زیست هستیم که معروفترین آنها کنوانسیون unfcc یا کنوانسیون چارچوب است و دیپلماسی این کنوانسیونها می گوید که باید کوپ های متعددی را برگزار کرد و هرکدام از آنها می تواند گام های کوچک اما طولانی مدت برای رسیدن به اهداف موردنظر باشند، اهداف زیست محیطی ملل متحد هم چنین ویژگی دارند و نیازمند زمان هستند بنابراین این خود پاسخی به انتقاداتی است که به گلاسکو و سایر نشست های قبلی وجود داشته است.
ایشان در پایان مطالب خود به بررسی محتوایی سند پیمان آب و هوایی گلاسکو پرداختند.این سند 71 پاراگراف دارد که در آنها مسائل مهم و پایه ای تغیییرات اقلیمی بحث شده است و طیف متنوعی از موضوعات در آن دیده می شود. قالب پیمان اصطلاحا سافت است و از لحاظ حقوقی از درون آن الزامی بیرون نمی آید و این در راستای همان دیپلماسی موافقت نامه های زیست محیطی است و در طول زمان تاثیرگذار است. ادبیات پیمان ادبیات خواهش است و این نشانگر این موضوع است که دیپلماسی موافقت نامه های تغییر اقلیم بلند مدت است و رسیدن به اهداف آن نیازمند زمان است. درانتها ایشان نکاتی را به صورت مختصر در مقدمه و بخش های مختلف پیمان بیان کردند.
پس از اتمام سخنرانی ها پرسش و پاسخ توسط شرکت کنندگان و اساتید صورت گرفت.
در پایان این جلسه دکتر مصفا ضمن تقدیر و تشکر از سخنرانان و مدیریت شایسته نشست توسط دکتر برمخشاد، جلسه را از لحاظ موضوع، مطالب ارائه شده و بخش پرسش و پاسخ جلسه پویایی ارزیابی نمودند. سپس به این موضوع اشاره داشتند که موضوعات و دغدغه های بین المللی و روز دنیا از جمله همین نشست در انجمن همواره مورد توجه بوده است. ایشان همچنین ابراز امیدواری نمودند که این روند در انجمن با حضور کمیته های تخصصی که اولین آن همین کمیته محیط زیست و تغییرات اقلیم می باشد ادامه داشته باشد.
1. کنفرانس اعضای کنوانسیون چارچوب تغییراقلیم،شماره26