گزارش نشست سالیاد استاد محمود صور اسرافیل با موضوع:«سوءاستفاده از مصونیت های دیپلماتیک و کنسولی در حقوق بین الملل:بررسی پرونده های اخیر»

گزارش نشست سالیاد استاد محمود صور اسرافیل با موضوع:«سوءاستفاده از مصونیت های دیپلماتیک و کنسولی در حقوق بین الملل:بررسی پرونده های اخیر»

انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد با هدف تکریم اصالت اخلاق و علم، بزرگداشت سالانه استاد محمود صوراسرافیل را در ایام سالیاد ایشان با موضوع«سوءاستفاده از مصونیت های دیپلماتیک و کنسولی در حقوق بین الملل:بررسی پرونده های اخیر» همراه با رونمایی از یادنامه استاد محمود صوراسرافیل و با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی در تاریخ سه شنبه ۱۶ بهمن ماه۹۷ ساعت ۱۶ برگزار نمود.

آغازگر این نشست خانم دکتر نسرین مصفا-رئیس انجمن- بودند.ایشان در ابتدا بیان نمودندکه انجمن در راستای اهداف اساسنامه خود و با هدف تکریم اصالت اخلاق و علم همواره در برگزاری نشست ها،همایش ها،میزگرد ها و سخنرانی ها سعی دارد یاد اساتید پیشکسوت و اعضای محترم خود را گرامی بدارد.

دکتر مصفا در ادامه اینگونه بیان داشتند:استاد محمود صوراسرافیل نیز از اعضای معزز انجمن بودند که در سال ۱۳۸۹ به رحمت خدا رفتند و از سال ۱۳۹۲ در دستور کار قرار گرفت که همواره در ایام سالیاد ایشان انجمن نشست های تخصصی را برگزار نماید و در انتخاب موضوعات این نشست ها طبیعتا موضوعاتی که مورد علاقه ایشان بود را مدنظر قرار دهد.این نشست اما یک ویژگی خاص دارد و آن این است که در این جلسه از یادنامه استاد صوراسرافیل قرار است رونمایی شود.

دکتر مصفا سپس به بیان مختصر محتوای یادنامه و برخی ویژگی های استادصوراسرافیل پرداختند.

ایشان در پایان سخنانشان به معرفی موضوع نشست و سخنرانان آن پرداختند و از کسانی که در این نشست شرکت کردند به خصوص اساتید بزرگ و خانواده پسرعموی استاد صوراسرافیل تقدیر و تشکر کردند.

آقای صفت اله طاهری شمیرانی اولین سخنران این نشست بودند که مختصری از مطالب ایشان در ادامه آمده است.

آقای طاهری شمیرانی کارشناس حقوق بین الملل و دیپلمات ارشد اسبق وزارت امورخارجه گفتند:سوءاستفاده از مصونیت ها و مزایای دیپلماتیک و کنسولی مبحث بسیار گسترده ای است. این سوء استفاده سه گروه اماکن ماموریت اعم از دیپلماتیک یا کنسولی، بسته دیپلماتیک و مصونیت دیپلماتیک را در بر می گیرد..
وی در ادامه به سوءاستفاده از بسته دیپلماتیک اشاره کرد و گفت: در مواردی در پوشش دیپلماتیک اسلحه و مواد مخدر و... وارد می کنند و مورد دیگر نیز به واردات کالای ممنوع شده در کشور پذیرنده مربوط است.
دیپلمات سابق وزارت امور خارجه در تشریح سوء استفاده از مصونیت ها،گفت: برخی موارد این سوء استفاده برای نفع شخصی و در موارد دیگر برای مقاصد سیاسی است. نفع شخصی عمدتا به تصرفات و تصادفات رانندگی بر می گردد. برای مثال دولت انگلیس در سال ۱۹۹۲ میلادی به تمام نمایندگی ها گفت اگر دیپلمات ها به طور مکرر تخلفات رانندگی مرتکب شوند به عنوان عنصر نامطلوب اخراج می شوند. موارد دیگر به پرداخت نکردن اجاره بها،هزینه نکردن خدمات اجتماعی و قاچاق مربوط است.
این کارشناس حقوق بین الملل با تاکید براینکه موارد سواستفاده در قیاس با افراد برخوردار از مصونیت دیپلماتیک بسیار کم است، به حمله به سفارتخانه ها اشاره کرد و یادآور شد: اوج ربودن دیپلمات ها دهه ۷۰-۱۹۶۰ میلادی در آمریکای لاتین بود علت این کار هم این است که دولت ها تحت فشار قرار گیرند و همچنین این عمل، تریبونی به ربایندگان برای طرح موضوع قرار می دهد.
وی ادامه داد: سال ۱۹۱۴ عبدالغفار جلال اعلا وزیر مختار سفارت ایران در نیویورک به دلیل سرعت زیاد توسط پلیس متوقف، درگیر و دو ساعت دستگیر می شود و روابط دو کشور قطع می شود. اما روابط با عذرخواهی آمریکا باردیگر برقرار می شود. علت این درگیری به تصاویر گرفته شده توسط دو خبرنگار و بازتاب آن باز می گردد.
طاهری شمیرانی در ادامه سخنانش به حمله کنسولگری و سفارت عربستان در مشهد و تهران در سال ۹۴ اشاره کرد و افزود: این اقدام هزینه زیادی برای دولت ایران داشت و هیچ گروهی مسئولیت این اقدام را برعهده نگرفت. گروه هایی که فارغ از منافع ملی این کار انجام دادند می دانستند انعکاس زیادی خواهد داشت.  
وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به موضوع قتل جمال خاشقچی روزنامه نگار منتقد دولت عربستان در حقوق بین الملل، یادآور شد: گفته می شود سرکنسولگری عربستان در استانبول بخشی از خاک عربستان است، اما این تئوری از اواخر قرن نوزدهم میلادی به پایان رسید. مصونیت اماکن کنسولی و دیپلماتیک با هم متفاوت است و مصونیت مامور کنسولی مانند مامور دیپلماتیک نیست در ماجرای قتل خاشقچی، پلیس ترکیه می توانست خانه سرکنسول را جست و جو کند اما این کار انجام نداد.
طاهری شمیرانی اظهار داشت: در قضیه خاشقچی با قتلی مواجه ایم که جسدی وجود ندارد تمام ادله ما شنودی است که غیرقانونی انجام شده است. تنها اقرار آمران و عاملان می ماند که همه آنها در اختیار عربستان است. گفته می شود روز قتل هیات ۱۵ نفره ای آمدند که مقدمات قتل را انجام دهند که به دلیل گذرنامه دیپلماتیک کاری با آنها نداشتند ولی گذرنامه دیپلماتیک دلیل مصونیت نیست. کسی دیپلمات است که توسط دولت پذیرنده پذیرفته شده باشد. به همین دلیل خیلی راحت می شد جلوی این افراد را بگیرند و آنها را تفتیش کنند.  
 در بخش دوم آقای دکتر محسن عبداللهی به سخنرانی خود پرداختند.
دکترعبداللهی دانشیار حقوق بین الملل دانشگاه شهید بهشتی نیز پیش از ورود به بحث کلی سوء استفاده از مصونیت های دیپلماتیک و کنسولی در حقوق بین الملل به اتفاقات اخیر ونزوئلا اشاره کرد و اظهار داشت: دولت ونزوئلا به عنوان یک دولت دارای حاکمیت از هیات دیپلماتیک با ارائه مهلت از دیپلمات های آمریکا درخواست کرد که خاک این کشور را ترک کنند اما دولت آمریکا به این درخواست توجه نکرده و دیپلمات های این کشور در خاک ونزوئلا باقی ماندند.
وی با بیان اینکه این مصونیت ها با توافق بین دولت‌ها تعیین می‌شوند، اظهار داشت: از بحث های جالب این است که دیپلمات‌های آمریکایی الان مصونیت ندارند ولی این منطق قدرت در حقوق بین الملل با ظهور فردی مثل ترامپ بیشتر لمس می شود.
دکترعبداللهی خاطرنشان کرد: دولت ونزوئلا هم در وضعیت و شرایطی نیست که بتواند دیپلمات‌های آمریکایی را بیرون و یا حتی بازداشت کند.
وی خاطرنشان کرد: بدون ورود به اتفاقات سفارت آمریکا در ایران در سال ۵۸ امروز این سوال مطرح است که آیا اگر دولت ایران در سال ۵۸ خواهان ترک ایران از سوی دیپلمات های آمریکا می‌شد، آن ها ایران را ترک می‌کردند یا نه ولی به هر حال ترامپ وضعیت جدیدی را در حقوق بین الملل بر جا گذاشته است.
ایشان با اشاره به قتل جمال خاشقچی روزنامه نگار منتقد عربستان سعودی و مشخصا منتقد محمد بن سلطان گفت: وی در اکتبر ۲۰۱۷ برای ثبت ازدواج در کنسولگری عربستان حاضر می شود و از آنجا بیرون نمی آید همان روز ۱۵ مامور سعودی که گذرنامه دیپلماتیک داشته‌اند وارد ترکیه می شوند و همان شب این کشور را ترک می‌کنند.
ایشان اضافه کرد: فایل صوتی که از اتفاقات منتشر شد نشان می‌دهد که خاشقچی شکنجه شده و با تزریق ماده ای وی را نیمه‌جان کردند و بعد به طرز فجیعی سر از بدنش جدا می‌کنند و بعد از مثله کردن جسد وی را ذوب می کنند به طوری که هیچ اثری از وی باقی نمی ماند.
این کارشناس مسائل حقوق بین الملل ادامه داد: در تاریخ ۱۵ اکتبر منزل سرکنسول عربستان سعودی مورد تفتیش قرار می گیرد و به همان روز وی ترکیه را ترک می‌کند نکته مهم آن که دولت عربستان در ۱۵ اکتبر قتل را انکار می کند اما در ۲۰ اکتبر قتل را می‌پذیرد و در ۲۵ اکتبر هم ۱۸ نفر به اتهام قتل این روزنامه نگار بازداشت می شود.
دکترعبداللهی یادآور شد: تردیدی نیست که خسارت وارد شده به عربستان سعودی قابل انتساب است و بحثی که وجود دارد این است که آیا رابطه مصونیت دولت عربستان با مصونیت دیپلماتیک وکنسولی چه ارتباطی دارد وآیا محاکم ترکیه می توانند دولت سعودی را برای جبران خسارات مادی تحت تعقیب قرار دهند.
دکترعبداللهی در ادامه با تشریح قوانین مرتبط با مصونیت دیپلماتیک و کنسولی و مصونیت دولت ها اظهار داشت: مصونیت های کنسولی و دیپلماتیک عمدتاً شخص محور هستند در حالی که مصونیت دولت ها مالی و مدنی است. نکته دیگر اینکه مصونیت های دیپلماتیک کیفری است اما مبنای مشترک هر دو این است که در حاکمیت دولتها ریشه دارد.
دکتر عبداللهی یادآور شدند: همان‌طور که یک کنسول از منظر حقوقی و مصونیت بخشی از دولت محسوب می‌شود اعمال وی هم می تواند عمل دولت در نظر گرفته شود بنابراین عمل دیپلمات ها می تواند در مصونیت دولت ها اثر آفرین باشد.
ایشان ادامه دادند: در حالی که یک کنسول یا دیپلمات ممکن است بر اساس کنوانسیون های ۶۱ و ۶۳ شخصیت اصلی تلقی شود اعمال وی می تواند مصونیت دولت متبوع وی را به چالش بکشد و در معرض صلاحیت قرار دهد.
    دکتر عبداللهی افزودند: ترکیه قانون مصونیت دولت را ندارد مطالعات هم نشان می دهد که رویه قابل ملاحظه ای هم در این زمینه وجود ندارد اما حوزه مصونیت دولت ها متعلق به حقوق بین‌الملل عرفی است.
ایشان گفتند: اگر بخواهیم پرونده قتل خاشقچی را در قالب کنوانسیون ۲۰۰۴ مدنظر قرار دهیم باید آن را در قالب استثنای شبه جرم مورد بررسی قرار دهیم.
دانشیار حقوق بین الملل دانشگاه شهید بهشتی با تشریح شروط مربوط به این کنوانسیون اظهار داشت سوالی که ایجاد می‌شود این است که آیا شبه جرم ناشی از اعمال تصدی است و یا جرم خسارت ناشی از اعمال حاکمیتی را هم در بر می گیرد ما اگر قائل به این باشیم که شبه جرم ها حاکمیتی است در آن وقت محاکم ترکیه صلاحیت رسیدگی و دعوا علیه عربستان را خواهند داشت ولی اگر شبه جرم را صرفاً جرم غیر عمد بدانیم در آن صورت محاکم ترکیه برای رسیدگی به این شبه جرم که قتل و شکنجه مصداق آن هستند، صلاحیت ندارند.دکترعبداللهی اظهار داشت: من امیدوار بودم که چنین دعوایی در ترکیه طرح شود اما از منظر حقوقی مساله روشن تر از تصورات ماست.
وی یادآور شد: خانم ترزا می نخست وزیر انگلیس دو هفته قبل از بروز حادثه از آن اطلاع داشته و می توانست دستور جلوگیری از حادثه را بدهد و سرویس های انگلیس از این حادثه اطلاع داشتند اما ترجیح داد هیچ دخالتی نکند.
وی افزود: طبیعی است ترکیه هم تمایل دارد از این ماجرا استفاده سیاسی کند و با این شرایط بعید می‌دانم موضوع تبدیل به یک پرونده حقوقی در این کشور شود.

در پایان سخنرانی این نشست،کلیپ کوتاهی از عکس های استاد صوراسرافیل پخش شد و پس ازآن خانم دکتر مصفا از استاد دکتر درودیان-رئیس اسبق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران-خواهش کردند که در مورد استاد صوراسرافیل صحبتی داشته باشند. ایشان در رابطه با سجایای اخلاقی استادصور مطالبی را بیان داشتند و از اقدام انجمن در تدوین و انتشار این یادنامه تشکر کردند.

سپس خانم دکتر مصفا ازجمعی از اساتید برجسته حقوق بین الملل که در این نشست حضور داشتند دعوت کردند تا جهت رونمایی از یادنامه استادصوراسرافیل تشریف فرما شوند.

این نشست که مورد استقبال اساتید و دوستان استادصور قرار گرفته بود،پس از شرح مختصر مجدد محتوای کتاب و تقدیر و تشکر از کسانی که در تهیه این کتاب کمک کرده اند،با گرفتن عکس یادگاری پایان یافت.