گزارش وبینار«ارزیابی عملکرد سازمان ملل متحد در پرتو اسناد رسمی و حقوق نرم»

تهیه و تنظیم:ناهید فرجی، دبیر کارگروه علمی کمیته جوانان انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد

انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد به مناسبت روز جهانی افراد دارای معلولیت وبیناری تخصصی تحت عنوان «ارزیابی عملکرد سازمان ملل متحد در پرتو اسناد رسمی و حقوق نرم» در مورخ ۱۳ آذرماه ۱۳۹۹ با هدف تبیین و بررسی چالش‌های افراد دارای معلولیت برگزار نمود.

در کلام آغازین، دکتر نسرین مصفا، رئیس انجمن، ضمن خوش‌آمدگویی به شرکت‌کنندگان گرامی،از مهمانان ارجمندی که قبول زحمت نموده و در نشست مشارکت دارند،تشکر وقدردانی ویژه کردند.

ایشان برگزاری نشست را در راستای اهداف اساسنامه و رویه انجمن که همانا توجه به مناسبت های مهم بین المللی برای افزایش دانش عمومی در زمینه آنهاست، مورد اشاره قرارداده و به خصوص نشست تخصصی که به مناسبت روز جهانی افراد دارای معلولیت برگزار می شود را بسیار پر اهمیت دانستند. دکتر مصفا ،حقوق افراد دارای معلولیت را از مهمترین زمینه های حقوق بشر تلقی و با عنایت به حدود یک میلیارد نفر آحاد انسانی  با شرایط معلولیت در سطح جهان ، انجام کار علمی و حمایت از آنان را وظیفه بشری دانستند .همچنین اشاره کردند که سازمان ملل متحد در عنایت به حقوق افراد دارای معلولیت در عین توجه به آنان از دهه هفتاد میلادی ،برای سندلازم الاجرا در قالب کنوانسیون تاخیر داشت. ولیکن در نهایت با پشتیبانی و مشارکت سازمان های غیردولتی در مدت کوتاهی از آغاز فرایند،کنوانسیون را تصویب و کشورها در زمان کوتاهی به آن ملحق شدند. سپس از استاد ارجمند،دکتر زمانی که مطالعات ارزشمندی در زمینه نشست دارند،تقاضا کردند،سخنرانی خود را آغاز و مدیریت جلسه را به عهده گیرند.

 دکتر سید قاسم زمانی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی سخنرانی خودرا باعنوان «ایران و کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت» آغاز نمودند.

ایشان دو محور تحریم‌های اقتصادی ایران و همه‌گیری ویروس کرونا را در ابتدای سخن خود مورد توجه قرار داده و افزودند که افراد دارای معلولیت در ایران ، مبتنی بر دو موضوع مذکور در معرض آسیب بیشتری قرار دارند.

دکتر زمانی تاکید کردند که افراد دارای معلولیت ۱۰% جمعیت جهانی را تشکیل داده‌اند که بیشتر آنها در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند و مبتنی بر تخمین مذکور آنها بخش قابل‌توجه‌ای از جمعیت جهانی را به خود اختصاص داده‌اند که می‌بایست مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد؛ مسئله‌ای که رو به فزونی قرار گرفته است.

استاد دانشگاه علامه طباطبائی ادامه دادند که اسناد جهانی و حقوق بشر به گونه‌ای تنظیم شده است که حتی افراد دارای معلولیت می‌بایست از سایر حقوق بهره‌مند گردند؛ ولیکن نکته‌ای که از آغاز باید مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گرفت شرایط خاص آنان است که نیازمند توجه و حمایت ویژه می‌باشد؛ موضوعی که چندان برای آن برنامه‌ریزی خاصی نشده است.

دکتر زمانی، گام مهم سازمان ملل برای موضوع مزبور را در اوایل قرن ۲۱ با تصویب کنوانسیون ناظر بر اشخاص دارای معلولیت در سال ۲۰۰۶ مورد توجه قرار دادند و ایشان از جهات مختلف کنوانسیون را مورد تحلیل قراردادند.

ایشان سپس ادامه دادند، ایران به کنوانسیون مزبور شرطی وارد نموده که آن شرط بسیار کلی است و می‌بایست مورد تامل و بازبینی قرار گیرد. زیرا از منظرحقوقی این شرط کلی قابل قبول نیست و دلایل انرا مورد اشاره قراردادند.در نهایت قوانین ایران را برای مسئله مزبور تفسیر نمودند.

بعد از ایشان، آقای ابوذر سمیعی کارشناس سازمان بهزیستی و عضو شبکه ملی تشکل‌های نابینایان و کم‌بینایان،  سخنان خودرا پیرامون «مدیریت بحران: کووید ۱۹ و آثار آن بر افراد دارای معلولیت» ارایه فرمودند.

کارشناس سازمان بهزیستی در ابتدا اعلام نمودند که افراد دارای معلولیت در دوران همه‌گیری ویروس کرونا نسبت به افراد دیگر در معرض خطر و آسیب بیشتری قرار دارند؛ ولیکن افراد مزبور جزء آخرین گروه‌ها هستند که به آنان توجه می‌شود.

آقای سمیعی ادامه دادند افراد دارای معلولیت نیازمند اعمال  سیاست خاصی می‌باشند که چنین سیاست‌هایی در حال کنونی دچار تبعیض و نابرابری شده است؛ موضوع مزبور صرفاً شامل نه کشورهای در حال توسعه بلکه کشورهای توسعه‌یافته نیز میگردد و حتی دبیرکل سازمان ملل متحد از رهگذر موضوع مطروحه برابری برای دسترسی به خدمات درمانی را نیز متذکر شده است.

ایشان افزودند که اطلاع‌رسانی در تمام کشورها و حتی کشور ایران به نحو احسن انجام شد و اطلاعات کاملی برای پیشگیری و درمان در دسترس تمامی افراد قرار گرفت ولیکن افراد دارای معلولیت از اطلاع‌رسانی و آموزش مزبور بهره‌وری لازم را نداشتند زیرا شرایط اطلاع‌رسانی به‌گونه‌ای نبود که جامعه‌ی معلولیت همچون نابینایان، کودکان کم‌توان ذهنی و دیگر افراد معلول از آن بهره‌مند شوند و جالب اینکه هنوز هم هیچ تغییری در شرایط مزبور ایجاد نگردیده است.

کارشناس سازمان بهزیستی سپس به بررسی برخی از مشکلات افراد دارای معلولیت در دوران همه‌گیری کرونا پرداختند و مواردی چون عدم دسترسی و توزیع نامناسب لوازم بهداشتی، رفتار نامناسب کادر درمانی با افراد دارای معلولیت، نامناسب بودن نرم‌افزارهای اداری و دانشگاهی و خشونت نسبت به کم‌بیناها و افراد دارای معلولیت را مورد تامل و تحلیل قرار دادند و افزودند که می‌بایست سیاست‌های مدونی را برای آسیب ‌پذیرترین قشر جامعه یعنی معلولان در نظر گیریم و بیشتر به آنها توجه کنیم.

سخنران سوم، دکتر سمانه شعبانی مبتنی بر«بررسی شش‌ساله نخستین گزارشگر ویژه ملل متحد در حقوق معلولیت» به ایراد سخنان خود پرداختند.

ایشان توضیح دادند که اولین گزارش حقوق معلولیت، ۳ محور حقوق شهروندی، حضور اقتصادی و شناسایی معلولیت به عنوان بخشی از تنوع بشریت را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است و افزودند که گزارشگر ویژه، حقوق شهروندی را مورد انتقاد قرار داده است زیرا حقوق شهروندی برای شهروندان است نه تمامی افراد جامعه و اینکه شرایط برای افراد دارای معلولیت باید به صورتی تغییر داده شود که آنها همچون تمامی انسان‌ها فرصت مولد بودن را داشته باشند و مورد احترام قرار گیرند.

دکتر شعبانی ادامه دادند که گزارشگر ویژه حقوق معلولیت اعلام نموده است سازمان ملل خود می‌بایست پیشگام شود و فرصت‌های کاری برای افراد دارای معلولیت را از همین محل آغاز نماید.

ایشان تاکید کردند گزارش مزبور شامل راه‌حل‌های گوناگون در سطح ملی و بین‌المللی برای تعاملات و همکاری‌های مختلف با سازمان غیردولتی و دولتی می‌گردد؛ با این هدف که اطلاع‌رسانی‌های کامل برای افزایش آگاهی مردم به انجام رسد و از دیگر تلاش‌های گزارشگر مزبور می‌توان به استفاده از فضای مجازی برای پیشرفت کار افراد معلول و انتشار اسناد با فرم و قالب مطالعه آسان اشاره کرد که بسیار پراهمیت است.

ایشان در کلام آخر افزودند که در حال کنونی نمی‌توان بیان نمود که آیا گزارش مفید بوده است یا خیر؛ زیرا گزارش مزبور اولین گزارش است و می‌بایست منتظر گزارش بعدی باشیم.

در فرجام سخن ،رییس انجمن ،از همه سخنرانان محترم تشکرکردند. همچنین از زحمات دکتر شعبانی برای برنامه‌ریزی و برگزاری نشست مزبور قدردانی نموده و افزودند که نشست برگزارشده از زوایای مختلف نظری  به موضوع پر اهمیت پرداخت ،ولیکن همواره می‌بایست به تفاوت‌های بسیاری بین آنچه در اسناد حقوق بشری یادمی شود و عمل به آنها توجه نمود. .

در نهایت نشست مزبور که مورد استقبال علاقمندان مباحث حقوق افراد دارای معلولیت قرار گرفته شده بود منتج به پاسخ سوالات مشارکت کنندگان گردید.