گزارش وبینار انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد به مناسبت ۷۵ امین سالگرد سازمان ملل متحد تحت عنوان «آیندهی سازمان ملل متحد در پرتو بحرانهای معاصر»
تهیه و تنظیم:
ناهید فرجی - دبیر کارگروه علمی کمیته جوانان انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد
انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد به مناسبت ۷۵ امین سالگرد سازمان ملل متحد وبیناری تحت عنوان «آیندهی سازمان ملل متحد در پرتو بحرانهای معاصر» در تاریخ ۲ آبانماه ۱۳۹۹ برگزار نمود که با استقبال علاقمندان مباحث سازمان ملل متحد روبرو شد.
وبینار شامل دو بخش بود؛ در بخش اول مسئول کمیته جوانان انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، امین معتمدی، ضمن خوشآمدگویی به اساتید و شرکتکنندگان از دبیرکل انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، دکتر پوریا عسکری دعوت نمود تا سخن آغازین وبینار را ارائه نمایند. ایشان ضمن خوشآمدگویی به شرکتکنندگان کلام خود را بدین صورت آغاز نمودند که همکاری بینالمللی عاملی بسیار مهم تلقی میگردد که بهوسیلهی سازمان ملل در حال تقویت است و در عین حال چالش هایی از سوی دولت ها، غیردولت ها و نیز بحران های طبیعی، این مهم را تهدید می کند و بناست در این وبینار به این چالش ها و همچنین راه های فائق آمدن بر آنها بپردازیم.
بعد از سخنرانی ایشان وبینار وارد محور اول گردید.
در محور نخست، محمد رجایی مقدم،کارمند مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد، پیام دبیرکل سازمان ملل متحد را قرائت نمودند. در این پیام که به مناسب روز ملل متحد صادر شده بود، دبیرکل سازمان ملل متحد آقای گوترش به موضوعاتی ازجمله آتشبس جهانی، شرایط اقلیمی، نابرابری و ریشهکنی فقر اشاره کردند و همبستگی را مهمترین راهحل برای چنین بحرانهایی در نظر گرفتند.
بعد از ایشان دکتر نسرین مصفا، استاد دانشگاه تهران و رئیس انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، به ایراد سخنان خود پرداختند و جهت احترام و تشکر از سال ها همکاری خانم نازنین قائم مقامی با انجمن بهویژه برگزاری سالروزهای سازمان، مقالهی خود را که در راستای خدمات اداری و کارکنان بینالمللی سازمان ملل متحد بود، تقدیم ایشان نمودند.استاد دانشگاه تهران تاکید نمودند که در ۷۵ سالگی سازمان ملل متحد نه تنها میبایست دستاوردها را مورد توجه قرار دهیم، بلکه باید نگرشهای متفاوت دربارهی سازمان از گذشته تا حال را مورد کندوکاو قرار دهیم. ایشان سپس به خدمات اداری بینالمللی سازمان ملل متحد اشاره نمودند و به نکاتی چون بینالمللی بودن این کارکنان و استقلال آنان توجه دادند و سپس به مساله گسترش نهادهای سازمان ملل پرداختند.
سخنران سوم، دکتر محمدرضا ضیائی بیگدلی، استاد دانشگاه علامه طباطبائی، سخنرانی خود را تحت عنوان «مشارکت دیوان بین المللی دادگستری در حفظ صلح و امنیت بینالمللی» آغاز نمودند. ایشان بیان نمودند که تحقق اجرای عدالت، صلح و امنیت بینالمللی در زمرهی آرمانهای بشریت است و عدالت نقشی سترگ دارد. ایشان تاکید کردند که حقوقِ بیعدالت حقوق نیست و عدالت به اجرای قواعد حقوقی کمک بسزایی مینماید. دکتر ضیائی بیگدلی افزودند که اصل عدالت نقش بسیار مهمی در جامعهی بین المللی ایفا مینماید و یکی از مهترین متولیان اصلی اجرای عدالت «دیوان بینالمللی دادگستری» است. سپس استاد دانشگاه علامه طباطبائی بهترتیب مفهوم صلح و امنیت بینالمللی، مسئولیت اولیه حفظ صلح و امنیت بینالمللی، رابطه عدالت، صلح و امنیت بینالمللی، رابطهی دیوان با صلح و امنیت بینالمللی و رویه دیوان در حفظ صلح و امنیت بینالمللی را مورد تبیین قرار دادند. برداشت نهایی ایشان بدین صورت ابراز گردید که گذشته چراغ راه آینده است و دیوان در سالهای آینده مشارکت فعالتری برای اعمال صلح و امنیت بینالمللی خواهد داشت.
سخنران بعدی دکتر حسن سواری، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، از رهگذر کارکرد شورای امنیت در سایهی جدال امر شکلی و ماهوی سخنان خود را ارائه نمودند. ایشان در ابتدا به تفکیک دو موضوع مطروحه پرداختند و بعد از آن حق وتو را مورد توجه و تحلیل قرار دادند. دکتر سواری در چارچوب ماده ۲۷، فصول ۶ و ۷ منشور و قدرتهای بزرگ جهانی، امر شکلی و ماهوی را مورد تامل قرار دادند. استاد دانشگاه تربیت مدرس در نهایت به آمیختگی امر ماهوی و شکلی در موضوعات گوناگون اشاره نمودند و بیان داشتند که حق وتو در برخی موارد مورد سوءاستفاده قرار گرفته است.
سپس دکتر محسن عبدالهی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی، سخنان خود با موضوع سازمان ملل متحد و یکجانبهگرایی را بیان نمودند. ایشان در ابتدا مفهوم یکجانبهگرایی از منظر حقوق بینالملل را از جنبههای گوناگون مورد کندوکاو قرار داده و سپس سیر رنگ باختن یکجانبهگرایی را تجزیه و تحلیل کردند. ایشان در محور اول، یکجانبهگرایی را موضوعی میانرشتهای مطرح و تعاریفی را ارائه نمودند و سپس به تاریخچه یکجانبهگرایی پرداختند و افزودند که تاریخچه یکجانبهگرایی به اصل تعادل یا توازن قوا در اروپا برمیگردد و بعد از آن، موضوع مطروحه را در جامعهی ملل و سازمان ملل مورد واکاوی قرار دادند. ایشان افزودند که اعمال یکجانبهگرایی در حقوق بینالملل منع نشده است ولیکن در سازمان ملل متحد مغایر دو اصل همکاری و اصل منع توسل به زور است. در محور دوم، ایشان اقدام ناتو در کوزوو، حملهی آمریکا به عراق و خروج ایالات متحده از برجام را در چارچوب موضوع صحبتشان توضیح دادند.
بعد از ایشان، دکتر سیدقاسم زمانی، استاد دانشگاه علامه طباطبائی از رهگذر یکجانبهگرایی آمریکا و شناسایی تعلق بلندیهای جولان به اسرائیل از دیدگاه حقوق بینالملل به ایراد سخنان خود پرداختند. ایشان به قطعنامههای گوناگون مبتنی بر موضوع مطروحه اشاره کرده و فرمودند که قطعنامههای مزبور به اشغالگریهای اسرائیل اشاره نموده است. ایشان افزودند دولت ترامپ با به رسمیت شناختن بلندیهای جولان برخلاف قواعد آمره رفتار کرده و ناقض حقوق بینالملل است.
در پایان بخش اول سخنرانی ها، پاسخ به پرسش شرکتکنندگان ارائه گردید و وبینار وارد محور دوم شد.
نخستین سخنران محور دوم، دکتر ستار عزیزی، عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا از رهگذر دستاوردها و ناکامیهای ملل متحد در حل و فصل منازعات سرزمینی هویت محور سخنرانی خود را آغاز نمودند. ایشان فرمودند که منظور اینجانب از منازعات سرزمینی این است که گروه اقلیت در بخشی از سرزمینی که در آن سکنی گزیدهاند به منازعه میپردازند. ایشان افزودند که سازمان ملل متحد در چنین پروندههایی نتوانسته موفق عمل کند و سپس حق بر تعیین سرنوشت را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند.
دومین سخنران محور دوم وبینار، دکتر پوریا عسکری، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی، سخنان خود را با موضوع سازمان ملل متحد و مسئولیتپذیری شرکتهای فراملی ایراد کردند. ابتدا ایشان مسئله اقتصاد را بیان نموده و سپس تاثیر آن بر کلیت جامعهی بشریت را مورد توجه قرار دادند. ایشان در ادامه، مقوله مسئولیت پذیری و پاسخگویی شرکتهای فراملی در موارد نقض حقوق بشر، حقوق محیط زیست و حقوق کار را در چارچوب حقوق ملی و بینالمللی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و در نهایت به تلاش حقوقدانها و سازمان های بین المللی برای اعتلای حقوق نرم و تبدیل آن به قواعد معاهداتی در زمینه حقوق بشر و تجارت و از جمله تلاش های سازمان ملل متحد برای تدوین یک معاهده بین المللی در زمینه رعایت حقوق بشر توسط شرکت های فراملی اشاره کردند.
بعد از ایشان، دکتر بهرام مستقیمی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، براساس عنوان صلح و جنگ در دوران کووید و پساکووید سخنرانی خود را آغاز نمودند. ایشان فرمودند زمانیکه سازمان بهداشت جهانی همهگیری ویروس کرونا را اعلام کرد، دبیرکل ملل متحد نیز اظهار داشت که میبایست به این ویروس اعلام جنگ کنیم. پس از این سازمان ملل متحد در قالب قطعنامه شورای امنیت، آتش بس جهانی اعلام نمود و خواهان همبستگی و همکاری دولتها با یکدیگر شد. ایشان تاکید کردند که براساس قطعنامههای سازمان ملل برای موضوع مطروحه آشکار است که موضوع مزبور به جدیت مورد توجه قرار نگرفته است.
چهارمین سخنران محور دوم، دکتر هیلدا رضایی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی براساس ملل متحد و تاثیر بحران اقتصادی بر نابرابری بهداشتی در جهان کنونی به ایراد سخنان خود پرداختند. ایشان بیان نمودند که با توجه به همهگیری ویروس کرونا و عواملی چون تحریم و اتفاقات خاورمیانه میتوان به وضوح به نابرابری بهداشتی در جهان اشاره کرد. دکتر رضایی افزودند که هیچ معیاری جهت برابری بهداشتی در جهان هنگام وقوع چنین بحرانهایی در نظر گرفته نشده است. همچنین تاکید کردند که عواملی چون جغرافیا و تفاوت زندگیهای شهری و روستایی، درآمد، تحصیلات و جنسیت ازجمله عواملی هستند که میتوانند بر این نابرابری تاثیر بسزایی داشته باشند. ایشان در نهایت بیان نمودند که این عدالت است که میتواند نقش بسیار مهم و خاصی در چنین زمانهایی ایفا نماید.
در بخش نهایی، دکتر ابراهیم بیگزاده، استاد دانشگاه شهید بهشتی، به جمعبندی وبینار پرداختند. ایشان فرمودند دو سازمان با صلاحیت عام، اعم از جامعه ملل و سازمان ملل، جهان انسانها را در دست خود گرفتند و این همچنان ادامه دارد و سوال مهم این است که چرا دو سازمان نتوانستند صلح پایدار را برای بشریت به ارمغان آورند. ایشان افزودند که جامعه ملل قربانی دو دسته عوامل بیرونی و درونی شد و سرانجام منحل گردید و بعد از آن سازمان ملل به وجود آمد. سازمان ملل موفقیتهایی را بدست آورد ولیکن نتوانست به هدف اصلی خود که صلح پایدار است، عینیت بخشد. مردم از سازمان ملل انتظارات بیشتری داشتند ولیکن انتظارات مردم جهان براساس برخی چالشها برآورده نشده است. ایشان تاکید کردند که اگر سازمان ملل متحد چالشهای مزبور را مورد کندوکاو قرار دهد میتواند به هدف اصلی خود دست یابد؛ ولیکن اگر راه همین راه کنونی باشد قطعا به هدف خود که رسیدن به صلح و امنیت بینالمللی است، دست نخواهد یافت. ایشان تاکید کردند که بحران اخیر یعنی همهگیری ویروس کرونا بسیاری از واقعیتها و چالشها را به جامعهی جهانی نشان داده است و میبایست با کندوکاو آنها راه رسیدن به هدف واقعی (صلح پایدار) را پرواضحتر نمایان نمائیم.
بعد از سخنرانی ایشان، پاسخ به سوالات شرکتکنندگان ارائه گردید.
در پایان وبینار، دکتر نسرین مصفا، رئیس انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، با بیان این موضوع که سازمان ملل توانسته است ۱۷۲ کشور را گرد یکدیگر آورد تا تولید واکسن را دنبال نمایند، نگاهی مثبت به آینده سازمان ملل داشتند و فرمودند که تحول در سازمان ملل نیازمند اراده و مشارکت دولتها و امکانات لازم است و بر نقش مردم و فرهنگ صلحخواهی تاکید و به زمینهسازی موضوعات مذکور اشاره نمودند. ایشان در نهایت از همراهی تک تک اساتید و شرکتکنندگان نهایت قدردانی و سپاسگزاری را به انجام رساندند.
جهت دانلود فایل کامل این وبینار به کانال تلگرامی انجمن(https://t.me/unstudies) مراجعه نمایید.