ارتقاء حقوق کودکان با تمرکز بر روز جهانی کودک-مهشید جمالی

مهشید جمالی - دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل
۱۴۰۳/۰۹/۰۳​

  کودکان به ‌عنوان قشری آسیب پذیر در تمام جوامع نیازمند نگاهی ویژه نسبت به بقیه افراد جامعه هستند تا به جهت استیفای حقوق خود مورد حمایت قرار بگیرند. طبق ماده 1 کنوانسیون حقوق کودک، هر فرد انسانی زیر ۱۸ سال کودک تلقی می‌شود. در اکثریت جوامع، حقوق کودکان عمدتا به حاشیه رانده شده و از یاد رفته اند. از این رو سازمان ملل متحد به جهت جلب توجه جامعه جهانی نسبت به حقوق کودکان و تلاش برای به رسمیت شناختن و تحقق آن، گامی مهم برداشته است. در این راستا مجمع عمومی سازمان ملل متحد بر طبق قطعنامه 836(IX) در تاریخ ۱۴ دسامبر ۱۹۵۴، پیشنهاد کرد تا تمام کشورها در سراسر دنیا روز جهانی کودک را به عنوان روزی به جهت برقراری عدالت اجتماعی و فراهم آوردن تفاهم بین کودکان، گرامی دانسته و در جهت آگاه سازی افراد و جوامع نسبت به حقوق کودکان بکوشند(اینجا). هم چنین از سوی دیگر پیشنهاد شد تا این روز به عنوان روزی به‌جهت اقداماتی که مروج آرمان‌ها و اهداف منشور ملل متحد و رفاه کودکان در جهان می‌باشد اختصاص یافته و جشن گرفته شود(اینجا). لازم به ذکر است که ۲۰ نوامبر روزی است که مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۵۹ اعلامیه حقوق کودک را تصویب کرد و هم چنین ۳۰ سال پس از آن در همین روز کنوانسیون حقوق کودک را در سال ۱۹۸۹ تصویب نمود. کنوانسیون حقوق کودک که در زمره اسناد حقوق بشری خاص قرار دارد و گروه خاصی از افراد یعنی کودکان را مورد توجه قرار داده است، در نظام حقوق بین‌الملل بشر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کنوانسیون مذکور بخشی مهم از حقوق بنیادین کودکان هم چون حق زندگی، حق بر بازی، حق بر عدم تبعیض، حق بر محافظت در برابر هر گونه خشونت، حق بر سلامت، حق شنیده شدن نظرات ایشان و حق داشتن زندگی خانوادگی را به رسمیت شناخته است. سازمان ملل متحد با اشاره به این موارد خواستار آن است تا با تلاش، همکاری و همدلی کشورها حقوق کودکان در روز جهانی کودک ترویج شود و این روز به شکلی هدفمند و اصولی جشن گرفته شود و در پی آن محیطی متناسب و جهانی دوستدار کودکان از طریق گفت و گو و اتخاذ تدابیر و اقدامات لازم، پدید آید(اینجا).

  در حقیقت با گوش سپردن به کودکان می‌توان به حق ابراز وجود ایشان احترام گذاشت و در جهت تحقق آن کوشید. بنابراین لازم است تا به کودکان حق اظهار نظر داد تا در ابتدا بتوانیم دنیا را از دید آن‌ها بنگریم و درک کنیم و سپس اولویت‌های کودکان را در اقدامات مربوط به تحقق حقوقشان وارد کرده تا در نهایت به منصه ظهور برسند. در راستای همین اهداف است که سازمان ملل متحد هرساله بیستم نوامبر را جشن گرفته تا از این طریق همبستگی بین‌المللی، آگاهی از حقوق کودکان و هم چنین بهبود وضعیت حقوقی و رفاه کودکان را در سرتاسر دنیا ترویج کند و بر اهمیت آن تاکید کند. در زمینه ترویج حقوق کودکان و آگاهی بخشی و فرهنگ سازی در جوامع، تمام افرادی که به هر شکل با کودکان در ارتباط اند اعم از مادران و پدران، معلمان، مربی‌های کودک، پزشکان، رهبران دولتی، پرستاران، فعالان حوزه کودک، سرمایه‌ داران، فعالان حوزه رسانه، هم چنین جوانان و از همه مهم تر خود کودکان می‌توانند نقشی مهم ایفا کنند تا روز جهانی کودک از طریق هر یک از افراد، حمایت، ترویج و جشن گرفته شود تا حقوق کودکان برای همه شناخته شود و از این حیث دنیای بهتری برای کودکان رقم بخورد.

  هم چنین یونیسف در رابطه با روز جهانی کودک اظهار داشته است که می‌بایست برای آینده‌ای روشن، به کودکان گوش سپرد تا به حق ابراز وجود آن‌ها تحقق بخشیده شود و حقوق کودکان به اشتباه درک نشود یا نادیده گرفته نشود و یا حتی انکار و مورد حمله و نقض قرار نگیرد و از این طریق بتوان آینده را رهبری کرد. کودکان و نوجوانان، عاملان قدرتمندی برای تغییر هستند و نمی‌توان آن را انکار کرد و با ایده‌های جدید و دیدگاه‌های به‌روز می‌توانند به شکل گیری و ساخت آینده‌ای بهتر کمک کنند. بنابراین می‌بایست سیگنال‌ها و واکنش‌های کودکان در سراسر جهان را شنید و نسبت به آن بی‌توجه نبود(اینجا). روز جهانی کودک خواستار همین امر است که لزوم توجه جامعه جهانی را به خود می‌طلبد.

  روز جهانی کودک از طریق مجموعه‌ای از فعالیت‌ها، گردهمایی‌ها و رویدادها که در رابطه با ارتقای صدای کودکان، تحقق حقوق و اولویت‌های ایشان متمرکز است گرامی داشته می‌شود. بنابراین لازم است تا در تاریخ ۲۰ نوامبر، صندوق کودکان ملل متحد(یونیسف)، شرکا، دولت‌ها، معلمان، والدین و نیز خود کودکان در سرتاسر دنیا بر حقوق کودکان و اهمیت آن تاکید کنند و از آن غافل نشوند و دولت‌ها نیز تکالیف و تعهدات خود به جهت حفاظت و تحقق حقوق هر کودک را بدون اعمال هرگونه تبعیضی به منصه ظهور رسانده و روند آن را تسریع بخشند، زیرا حقوق کودکان از جمله حقوق بشر است و روز جهانی کودک فرصتی را فراهم می‌آورد تا بر مهم‌ترین مسائل کودکان تمرکز شود(اینجا).

  سازمان ملل متحد از طریق تصویب روزهای بین‌المللی فرصت‌هایی را ایجاد می‌کند تا در رابطه با مسائل مهم به عموم مردم آموزش داده شود و آگاهی سازی و فرهنگ سازی به بهترین نحو خود صورت پذیرد و اراده سیاسی و بین‌المللی به کار گرفته شود و سیاست گذاری و تصویب قوانین هم جهت با تحقق حقوق کودکان شکل بگیرد و برای رسیدگی به مشکلات جهانی کودکان منابعی در نظر گرفته شود و دستاوردهای جامعه جهانی در زمینه حقوق کودکان تقویت شود. وجود روزهای بین‌المللی پیش از تاسیس سازمان ملل متحد نیز بوده است، اما این سازمان، تصویب روزهای بین‌المللی را به عنوان یک ابزار قوی برای دفاع از تمام ابناء بشر و حفظ کرامت انسانی تلقی می‌کند(اینجا).

  در حقیقت سرمایه گذاری برای جوامع یعنی همان سرمایه گذاری بر روی کودکان. این بدان معناست که کودکان از اهمیت بالایی برخوردارند و نقشی مهم در آینده‌ی جوامع ایفا خواهند کرد. پس لازم است تا در محیطی متناسب و با رعایت حقوق ایشان به دور از هرگونه تبعیضی رشد کنند و تربیت شوند و نسبت به حقوق خود آگاه باشند و با نقض ابتدایی‌ترین حقوقشان مواجه نشوند و برای تحقق آن مدام در جنگ روانی نباشند تا کودکی خود را در جامعه‌ای سالم و آگاه همراه با سلامت روان بگذرانند. به همین دلیل سازمان ملل هرساله ۲۰ نوامبر را به این قشر حساس اختصاص داده و برای تحقق حقوقشان تلاش می‌کند. این روز صرفا برای جشن گرفتن، کادو دادن و تبریک گفتن به کودکان نیست، بلکه فرصتی است برای افزایش آگاهی دررابطه با کودکانی که در سرتاسر جهان با هر رنگ، نژاد، زبان، مذهب و هر مسئله دیگری مورد خشونت، سوءاستفاده، تبعیض، بهره‌کشی، و تجربه کار در عنفوان کودکی و نقض حقوقشان را داشته‌اند و در بسیاری از کشورها کودکان مورد استفاده در درگیری‌های مسلحانه قرار گرفته‌اند، در خیابان‌ها زندگی می‌کنند، از تفاوت‌هایی مانند مذهب، مسائل اقلیت‌ها و یا ناتوانی رنج می‌برند یا توسط والدین در فضای مجازی مورد استثمار قرار گرفته و وسیله درآمدزایی و شهرت والدین گشته و تحت عنوان کودک کار مدرن که در شبکه‌های اجتماعی فعال‌اند شناخته می‌شوند. بنابراین هدف روز جهانی کودک آن است که به مسائل و مشکلاتی که گریبان‌گیر کودکان شده پرداخته شود و تحقق حقوقشان اتفاق بیفتد. آموزش و آگاه‌سازی در این زمینه جایگاهی ویژه دارد و دولت‌ها در این زمینه مسئول هستند. به امید روزی که با همکاری جامعه جهانی، کودکان از حقوق ابتدایی خود محروم نباشند.