بزرگداشت روز بین المللی بازی با نگاهی کلی بر اهمیت فوق العاده بازی کردن-مریم هراتی

مریم هراتی - دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی
۱۴۰۳/۰۴/۰۲​

نام گذاری روزهای مختلف سال به عنوان »روزهای بین المللی«، رویه ای ایست که سالیان طولانی توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در قطعنامه های متعدد در پیش گرفته شده است. در حقیقت، سازمان ملل روزهای بین المللی را به عنوان یک ابزار قدرتمند حمایتی پذیرفته است و با ایجاد مقررات ویژه، آگاهی و اقدام بین المللی این موضوعات را ارتقا می دهد. در این رابطه، اکثریت موارد نام گذاری روزهای بین المللی با قطعنامه های مجمع عمومی سازمان ملل متحد تعیین شده است؛ اگرچه برخی از آنها توسط آژانس های تخصصی نیز نام گذاری شده اند. به عنوان مثال از نخستین رویکردها در این خصوص می توان نامگذاری 8 مارس به عنوان روز جهانی زن را در سال 1975 نام برد.

 به همین ترتیب، در آخرین اقدام خود، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ 25 مارس 2024 در 78 امین جلسه اش قطعنامه ای مبنی بر اعلام 11 ژوئن به عنوان »روز بین المللی بازی« تصویب نمود و از تمامی  کشورهای عضو سازمان ملل متحد، اعضای آژانس های تخصصی و همچنین سایر سازمان های بین المللی و… دعوت نمود تا روز جهانی بازی را به نحو مناسب از طریق فعالیت هایی با هدف آموزش و افزایش آگاهی در مورد اهمیت بازی، گرامی بدارند. از کشورهایی که در تهیه این پیش نویس نقش داشتند می توان به آنتیگوا و باربودا، برزیل، بلغارستان، السالوادور، اندونزی، جامائیکا، کنیا، لوکزامبورگ، مالزی، مغولستان، ترکمنستان، ازبکستان و ویتنام اشاره نمود.

مجمع عمومی سازمان ملل در متن این قطعنامه و جهت تصویب آن به اعلامیه ی جهانی حقوق بشر، کنوانسیون حقوق کودک، کنوانسیون افراد دارای معلولیت و تمامی اسناد حقوق بشری مربوطه و همچنین قطعنامه های شماره 70/1   مورخ 25 سپتامبر 2015 با عنوان »تغییر جهان ما: دستور کار 2030 برای توسعه پایدار« و 75/131  مورخ 14 دسامبر 2020، تحت عنوان »دهه سالمندی سالم سازمان ملل« استناد نمود.

در این قطعنامه، نقش بازی در ایجاد مهارت‌های ضروری و قابل انتقال فیزیکی، اجتماعی، شناختی، ارتباطی و عاطفی زندگی در تمام سنین و تأثیر مثبت آن بر ارتقای بردباری و تاب‌آوری و تسهیل در شمول اجتماعی، پیشگیری از تعارض و ایجاد صلح مورد شناسایی قرار گرفته است. همچنین دسترسی به بازی و فعالیت های تفریحی جهت توسعه فردی و سلامت روحی و فیزیکی کودکان و جوانان، صرف نظر از نژاد، رنگ، جنس، زبان، مذهب، عقاید سیاسی و…، و از طرف دیگر تقویت اعتماد بنفس و مسئولیت پذیری نیز مورد توجه این قطعنامه است.

بدین سان، آن چه تصویب این قطعنامه در ذهن متبادر می سازد، اهمیت و نقش غیرقابل انکار »بازی« در دستیابی به اهداف و مقاصد سازمان ملل نظیر آنچه که در منشور تصریح شده و همچنین آرمان های 17 گانه توسعه ی پایدار است.

اهمیت بازی

به بیان یونیسف، 160 میلیون کودک در جهان، به جای بازی کردن، یادگیری و آموزش، کار می کنند.

پیش از آن که فراتر رویم، ذکر این نکته حائز اهمیت است که بازی به عنوان یک حق برای کودکان موردشناسایی قرار گرفته. ماده 31  کنوانسیون حقوق کودک 1989 این حق را بدین شکل، به طور واضح مورد توجه قرار داده است: »هر کودکی حق استراحت، بازی و شرکت در فعالیت های فرهنگی و خلاق را دارد. «

جامعه  بین المللی همواره بر نقش بازی، در زندگی کودکان تاکید می ورزد. در قطعنامه شماره 70/1  که در زمینه ی آرمان های توسعه پایدار تصویب شد، کودکان و نقش حیاتی آن ها چندین بار مورد توجه مجمع عمومی قرار گرفت. در این قطعنامه، مجمع به جهانی اشاره می نماید که بر روی کودکان خود سرمایه گذاری نموده، سلامت آن ها را پر اهمیت می شمارد، بر برابری آن ها در تمامی مراحل تاکید می ورزد و همچنین آن ها را عواملی حیاتی برای تغییر می شمارد که در اهداف توسعه پایدار بستری خواهند یافت تا ظرفیت‌های بی‌پایان خود را برای کنش‌گری به سمت ایجاد فضایی بهتر هدایت کنند. با نگاهی ریزبینانه به اهداف توسعه  پایدار، همچون سلامتی، رشد اقتصادی، صنعت و نوآوری و…  به راحتی می توان دریافت که در نقش حیاتی کودکان و سلامت آن ها در قطعنامه فوق الذکر به هیچ عنوان زیاده گویی و اغراق نشده است. بنابراین در این زمینه نقش بازی بر سلامت و زندگی کودکان، اهمیتی دو چندان خواهد یافت تا آن جا که مجمع عمومی نامگذاری روزی بین المللی را برای آن در نظر گرفته است.

برخی مطالعات بازی را به‌عنوان تولید مشترک بدن‌ها، اشیاء، فضا و تاریخچه‌های درهم تنیده به شیوه‌هایی که زندگی را برای زمان بازی بهتر می‌کند و همچنین مفهومی برای ارتقای سلامت در نظر می‌گیرند. به بیانی دیگر، »بازی اساساً برای یادگیری مهارت‌های قرن بیست و یکم، مانند حل مسئله، همکاری و خلاقیت، که به مهارت‌های اجرایی حیاتی برای موفقیت بزرگسالان منجر می شود، بسیار مهم است.» (اینجا) از نقطه نظر دیگر، گفته می شود که »بازی برای قرن بیست و یکم همان چیزی است که کار برای صنعتی شدن بود و در حقیقت روشی برای دانستن، انجام دادن و خلق ارزش را نشان می دهد. « (اینجا)

در رابطه با نقش و اهمیت بازی بر روند رشد کودکان نوشته های فراوانی یافت می شود اما در نهایت مسئله اصلی و دغدغه حیاتی جامعه بین المللی جهت پررنگ تر کردن واژه بازی، این است که در حقیقت توسعه دنیای امروزی در گرو توسعه فردی و توسعه فردی وابسته به آموخته های زندگیست و یکی از راه های رسیدن به این توسعه برای فرد، از طریق بازی های کودکانه است.

جمع بندی

نام گذاری روز 11 ژوئن در جلسه 25 مارس 2024 نمایانگر نقش پر اهمیت بازی در کودکان و توسعه فردی آن هاست. با توجه به قطعنامه تصویب شده میتوان چنین پنداشت که موضوع مورد بحث از نقطه نظرات متفاوتی قابل بحث و بررسی است؛ چه از جهت مسائل مربوط به حقوق بشر و حقوق کودک و حتی حقوق افراد دارای معلولیت و چه از جهت فعالیت های مربوط به آرمان های توسعه پایدار. پس آن چه در این وهله ضروری می نماید اختصاص توجه بیش از پیش به مسئله و همراهی کردن با رویکرد های سازمان ملل توسط جامعه بین المللی جهت دستیابی به اهداف مدنظر است.