خط مشی کمیته بین المللی المپیک در راستای مقابله با دوپینگ در المپیک توکیو-سپهر صارمی

سپهر صارمی - دانشجوی دکتری حقوق بین الملل عمومی دانشگاه علامه طباطبایی       

 ۱۴۰۰/۰۷/۲۹                                                              
مقابله با دوپینگ در تمامی مسابقات ورزشی همیشه به انحاء مختلف صورت می گیرد. در مسابقات مهمی همچون المپیک، رقابت سالم و عاری از دوپینگ بیش از هر زمان دیگری مورد انتظار است. در المپیک توکیو بیش از یازده هزار ورزشکار برتر به رقابت با یکدیگر پرداختند که سعی نهادهای بین المللی دخیل در مبارزه جهانی با دوپینگ بر آن بود که هیچ یک از ورزشکاران قوانین و مقررات مربوط به دوپینگ را نقض ننماید. ناگفته پیداست که آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ به منظور عمل کردن به شعار خود که ورزش پاک است، وظیفه خطیری را در این زمینه بر عهده دارد. 
در سیزدهم آوریل۲۰۲۱، آژانس  به درخواست کمیته بین المللی المپیک در یک بیانیه قواعد مربوط به مبارزه با دوپینگ را اعلام نمود که این قواعد در مسابقات المپیک توکیو، حاکم بود. همه گیری کووید-۱۹ نیز در این رابطه تأثیرگذار بوده است. این ویروس تقریبا تمامی ابعاد زندگی بشر را تحت تاثیر قرار داده است که ورزش و مسابقات المپیک نیز از آن مستثنی نبوده اند. همین موضوع باعث شده است که بیانیه آژانس به نوعی منحصر به فرد تلقی گردد. یکی از تغییراتی که معلول وجود شرایط کرونایی بوده است ملاک قرار گرفتن آخرین نسخه آیین نامه جهانی مبارزه با دوپینگ می باشد. به دیگر سخن، اگر المپیک توکیو به سال ۲۰۲۱ موکول نگردیده بود و در سال ۲۰۲۰ برگزار شده بود، آیین نامه جهانی مبارزه با دوپینگ ۲۰۱۵ بر آن حاکم  بود اما با لازم الاجرا شدن آیین نامه ۲۰۲۱ در ۱ ژانویه ۲۰۲۱ این آیین نامه جایگزین گردید. 
در ششم آوریل ۲۰۲۱ کمیته بین المللی المپیک طی نامه ای به نهادهای مربوط از جمله کمیته های ملی المپیک، فدراسیون های بین المللی و دیوان داوری ورزش سیاست های مقابله با دوپینگ را ابلاغ نمود. کمیته بین المللی المپیک مسئولیت اجرای برنامه مقابله با دوپینگ خود را به آژانس بین المللی نمونه گیری تفویض نموده است. در حین برگزاری بازی های المپیک توکیو، آژانس بین المللی المپیک وظایف متعددی را بر عهده داشت. برای مثال همان طور که از نام آن پیداست مهم ترین مسئولیت این نهاد، نمونه گیری و جمع آوری نمونه های ورزشکاران می باشد. همچنین مسئولیت بررسی موارد معافیت مصرف درمانی بر عهده آژانس است تا مشخص شود که حق استفاده از ماده ممنوعه ای طبق معافیت مصرف درمانی به ورزشکاری اهدا شده است یا خیر. در صورتی که آشکار شود که ورزشکار این حق را نداشته است، به او اطلاع داده می شود که مرتکب نقض قوانین مربوط به دوپینگ شده است. پس از این مرحله آژانس بین المللی نمونه گیری می بایست به ورزشکار متخلف اطلاع دهد که از لحاظ قانونی محق است که درخواست دهد تا نمونه B او نیز بررسی شود. همچنین ورزشکار می تواند برای کاهش مجازات ناشی از تخلف توضیحاتی را در خصوص یافته غیرطبیعی ارائه دهد. 
شایان ذکر است با این که کمیته بین المللی المپیک برخی از اختیارات خود را به آژانس بین المللی نمونه گیری تفویض نموده است، اما وظیفه اصلی کماکان بر عهده کمیته می باشد. به عبارت دیگر، هر فعالیتی که آژانس در المپیک توکیو انجام دهد از طرف کمیته خواهد بود. همان طور که ماده ۲۰ آیین نامه جهانی مبارزه با دوپینگ اشعار می دارد:
 هر سازمان ضد دوپینگ می تواند جنبه هایی از کنترل دوپینگ یا آموزش ضد دوپینگ که مسئولیت آن را به عهده دارد واگذار کند اما مسئولیت اطمینان از انجام هر جنبه ای را که طبق قانون انجام می گیرد را کاملاً بر عهده دارد. در حدی که اگر چنین تفویضی به شخص ثالث صورت گیرد، انطباق آن با قانون و استانداردهای بین المللی باید رعایت شود.
در آیین نامه جهانی مبارزه با دوپینگ ۲۰۲۱ بیش از سه هزار اصلاح نسبت به آیین نامه ۲۰۱۵ اعمال شده است. این تغییرات همچنین در قواعد مقابله با دوپینگ المپیک توکیو نیز اجرا شده اند. وفق ماده ۲۳.۲ آیین نامه، امضا کنندگان این آیین نامه موظف هستند که بندهای آیین نامه را از طریق خط مشی ها، اساسنامه، قواعد یا مقررات مطابق اختیار و در حیطه مسئولیت خود اجرا نمایند. 
ماده ۵.۳ از آیین نامه جهانی مبارزه با دوپینگ ۲۰۲۱ و ماده ۵.۲ قواعد مبارزه با دوپینگ کمیته بین المللی المپیک به کمیته مذکور اختیار نمونه گیری در مسابقات و نمونه گیری خارج از مسابقات را نیز در طول مسابقات المپیک می دهد. تفاوت میان آزمایش در مسابقه یا خارج از آن در لیست مواد ممنوعه آژانس بین المللی نمونه گیری نهفته است؛ زیرا برخی از مواد فقط در حین مسابقه ممنوع می باشند. ورزشکاران باید با تعریف اصلاح شده از نمونه گیری در مسابقه آشنا باشند که در آیین نامه آژانس و کمیته بین المللی المپیک این گونه تعریف شده است: 
طبق این قوانین، نمونه گیری در مسابقه به معنای دوره ای است که از ساعت ۱۱:۵۹ در روز قبل از رقابتی که ورزشکار تا پایان رویداد ورزشی در آن شرکت می کند یا فرآیند جمع آوری نمونه های مرتبط با آن انجام می شود، شروع می شود. با این حال، آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ ممکن است برای یک ورزش خاص، یک تعریف جایگزین را تأیید کند، البته در صورتی که فدراسیون بین المللی توجیه قانع کننده ای ارائه دهد که تعریف متفاوتی برای ورزش مزبور ضروری است. پس از تایید آژانس جهانی، کمیته بین المللی المپیک نیز باید از آن تعریف برای آن ورزش خاص پیروی نماید.
در همین راستا دو فدراسیون جهانی تنیس و اسب سواری  از حق خود در خصوص ارایه تعریف جایگزین از نمونه گیری درون مسابقه استفاده کرده اند. این تعریف جایگزین در مسابقات المپیک توکیو در این دو رشته لازم الاجرا بود. برای مثال در مسابقات اسب سواری در المپیک توکیوتعریف ذیل از نمونه گیری حین مسابقه ارائه شده است: 
زمان نمونه گیری یک ساعت قبل از نخستین بازرسی اسب در روز قبل از رقابت است. منظور از رقابت، مسابقه ای است که سوارکار تا پایان رویداد ورزشی در آن شرکت می کند یا فرآیند جمع آوری نمونه های مرتبط با آن انجام می شود.
به طور کلی، فدراسیون های جهانی از انجام تست ها و آزمون های کنترل دوپینگ در طول بازی های المپیک منع نشده اند. با این حال، همه روش های جمع آوری نمونه که توسط این فدراسیون ها انجام می شود، خارج از رقابت تلقی می شوند، مگر اینکه آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ در مجوز خود برای آزمایش فدراسیون های جهانی مطلبی دیگر بیان کند. با این حال، کمیته بین المللی المپیک، از طریق نامه که در رابطه با آن توضیح داده شد، به صراحت فدراسیون ها و سایر سازمان های ضد دوپینگ را تشویق و ترغیب می کند تا در طول بازی های المپیک توکیو با همکاری آژانس بین المللی نمونه گیری آزمایش کنترل دوپینگ را انجام دهند.
مبحث بسیار مهم دیگر که باید بدان اشاره نمود مصارف مواد ممنوعه با معافیت درمانی است. در مسابقات المپیک توکیو مقررات مربوط به استفاده با معافیت درمانی تابع ماده ۴.۴ مقررات مبارزه با دوپینگ کمیته بین المللی المپیک  و استاندارد بین المللی معافیت درمانی بود. ورزشکارانی که قصد دارند به دلایل پزشکی از مواد ممنوعه ای استفاده نمایند، می بایست برای این نوع معافیت درخواست بدهند.  حال نکته قابل توجه این است که در مسابقات المپیک توکیو وظیفه تصمیم گیری در رابطه با این درخواست ها به آژانس بین المللی نمونه گیری محول شده است. از این رو، آژانس بین المللی نمونه گیری از جانب کمیته بین المللی المپیک ملزم به تعیین اعضاء کمیته معافیت استفاده درمانی می باشد.کمیته معافیت استفاده درمانی نهادی است که مسئولیت بررسی تمامی درخواست های مربوط به استفاده معافیت درمانی را در مسابقات المپیک توکیو دارد. 
مسئله ی دیگر که در قوانین مبارزه با دوپینگ گاه بحث برانگیز بوده است، اطلاعات محل سکونت ورزشکار است. ورزشکاران حرفه ای که نامشان در مجموعه های نمونه گیری ثبت شده است می بایست اطلاعات محل سکونت خود را سه ماه یکبار به مامورین ضددوپینگ اعلام نمایند. شایان ذکر است که این امر توسط سیستم آدامز صورت می گیرد. این تعهد ورزشکاران در حین برگزاری مسابقات المپیک توکیو نیز پابرجاست. به عنوان یک اقدام ایمنی مربوط به کووید-۱۹، افرادی به جز ورزشکاران اجازه ندارند که به دهکده المپیک ورود پیدا کنند. همین موضوع سبب می شود که ماموران ضددوپینگ در داخل دهکده حضور پیدا نکنند. اگر ورزشکاری اطلاعات مربوط به محل سکونت خود را ثبت ننماید، ممکن است سرانجام مرتکب تخلف مربوط به قوانین ضد دوپینگ کمیته بین المللی المپیک شود. با این حال بعید به نظر می رسد که در زمان برگزاری مسابقات المپیک ورزشکاری ۳ مرتبه نمونه گیری را از دست دهد. بنابراین، ورزشکاران می بایست توجه لازم را به ثبت اطلاعات محل سکونت خویش داشته باشند تا از بروز تخلفات احتمالی جلوگیری نمایند. 
 شعبه ضددوپینگ دیوان داوری ورزش شعبه ای ویژه در المپیک توکیو دارد. زمانی که آژانس بین المللی نمونه گیری گزارش بروز یک تخلف در خصوص دوپینگ را داشته باشد، می بایست فوراً درخواستی را نزد شعبه دیوان داوری ورزش در توکیو ثبت نماید. دیوان داوری ورزش در این مرحله به عنوان نهاد رسیدگی کننده بدوی عمل می کند. ثبت درخواست از طرف کمیته بین المللی المپیک توسط آژانس بین المللی المپیک صورت می گیرد. در صورتی که در ورزش های انفرادی تخلفی از قوانین دوپینگ ثابت شود، باعث می شود که فرد خاطی به طور خودکار از تمامی دستاوردهای خود در المپیک محروم گردد. سرعت عمل شعبه مبارزه با دوپینگ دیوان داوری ورزش در المپیک نسبت به رسیدگی های عادی بیشتر است. نکته جالب توجه در این رسیدگی ها این می باشد که در صورتی که هیئت رسیدگی کننده در پرونده ای سه نفر باشد، دیگر خواهان نمی تواند درخواست تجدیدنظر خواهی نماید. دراین صورت آخرین و تنها راه برای تجدیدنظرخواه دیوان فدرال سوییس خواهد بود. 
شایان ذکر است که صلاحیت شعبه ویژه ضد دوپینگ دیوان داوری ورزش محدود است. این شعبه تنها می تواند در مورد تخلف از مقررات ضددوپینگ و مجازات های مرتبط با آن که محرومیت موقتی یا دائمی از مسابقات المپیک است تصمیم گیری کند.  بنابراین، شعبه مجاز به اعمال مجازات هایی نسبت به ورزشکاران در مسابقاتی به جز المپیک توکیو نخواهد بود. این امر به این دلیل است که کمیته بین المللی المپیک، به عنوان سازمان دهنده و برگزار کننده یک رویداد اصلی، صلاحیت انضباطی خود را فقط در مسابقات تحت نظر خود دارا می باشد. اختیار انضباطی خارج از بازی های المپیک بر عهده فدراسیون های بین المللی یا سازمان های ضددوپینگ مربوط است. بنابراین فدراسیون های بین المللی یا سازمان های ضددوپینگ می توانند صلاحیت انضباطی خود را به شعبه ضددوپینگ دیوان داوری ورزش واگذار کنند یا تدابیر انضباطی را علیه ورزشکار در قبال تخلفاتی که در طول مسابقات المپیک انجام داده است،  اتخاذ نمایند. تفویض کنترل دوپینگ و مدیریت نتایج به آژانس بین المللی نمونه گیری تا حدودی باعث تقویت کنترل های مستقل گردید که این در نهایت به سود ورزشکاران خواهد بود.
مبارزه با دوپینگ در طول مسابقات المپیک توکیو مستلزم عزم مشترک و تلاش همه ذینفعان است. بنابراین، سازمان ها و ورزشکاران می توانند از تبادل اطلاعات در مورد دوپینگ وهمچنین از پلتفرم نوین افشاگری ریویل که ورزشکاران را قادر می سازد اطلاعات شخصی و شواهدی را در مورد تخلفات بصورت محرمانه و ناشناس ارائه دهند (اخیراً توسط آژانس بین المللی نمونه گیری راه اندازی شده است)، بهره لازم را ببرند. به نظر می رسد کمیته بین المللی المپیک علی رغم فعالیت های  نه چندان زیاد ماه های اخیر به دلیل ویروس کرونا، سعی داشته است که دست کم از لحاظ قوانین و مقررات آمادگی خود را در راستای مبارزه با دوپینگ بهبود بخشد. این همه گیری ممکن است پیامدهای زیان‌باری برای نظام مبارزه با دوپینگ داشته باشد که هنوز آشکار نشده باشند. 
بهرحال، ورزشکاران پاک و سازمان های دخیل امیدوار هستند که المپیک توکیو رقابتی سالم و عاری از تقلب بوده باشد.