سرآغاز

  پیشنهاد برگزاری این همایش در هیات مدیره انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، در فضا و اوضاع و احوالی مطرح شد که داعش توانسته بود بخش قابل توجهی از سرزمین سوریه و مناطق مرکزی کشور عراق را به تسلط خود درآورد و خلافت خودخوانده اسلامی را تحت عنوان « دولت اسلامی عراق و شام» تاسیس نماید. از این رو « نقش بازیگران غیردولتی در تهدید  صلح و امنیت منطقه ای و بین المللی » به عنوان یکی از مهمترین ابعاد و جوانب نقش آنها در نظام بین المللی به عنوان موضوع همایش تعیین گردید.

بازیگران غیردولتی در حوزه « صلح و امنیت منطقه ای و بین المللی »، نقشی دووجهی و ژانوسی داشته اند. در برابر گروههای تروریستی و تهدیدکننده امنیت جهانی مانند القاعده و داعش، برخی گروهها و بازیگران غیردولتی به حفظ صلح و امنیت یاری رسانده اند. این نقش مثبت را از جمله در بررسی نقش زنان در مخاصمات مسلحانه می توان دید که از محورهای این همایش بود. دفاع حماسی زنان از شهر کوبانی، نقش موثری در تضعیف جایگاه و موقعیت داعش در میان حامیانش داشت و سرآغاز افول و شکست این جریان تروریستی شد.

انتخاب عنوان « بازیگران غیردولتی » جهت تمییز آنها از « سازمان های مردم نهاد » صورت گرفته است. برخلاف نقش بعضاً تهدیدکننده ای که بازیگران و کنش گران غیردولتی بویژه سازمانهای تروریستی مانند القاعده، داعش، بوکوحرام و ... در جامعه بین المللی ایفا میکنند، سازمانهای غیردولتی مردم نهاد، عموما از جایگاه مقبول و حتی سزاوار تحسینی برخوردارند و به طور فزاینده­ای بر نقش آنها در تحقق مشارکت مردم و پرکردن فاصله مردم با حکومت در دمکراسی­های غیرمستقیم و حتی نیل به اهداف ملل متحد در هزاره سوم تاکید می­شود. اگر سازمان­های غیردولتی به طور مثبتی پارادیم وستفالیایی دولت-کشور حاکمیت محور را به چالش کشیده و به تدریج در تحدید آن می­کوشند، برخی از بازیگران غیردولتی نه تنها تهدیدی مستقیم را متوجه دولت – کشورها کرده و نظم حقوقی و سیاسی برآمده و حاکم بر این پارادایم وستفالیایی را با چالش جدی مواجه کرده­اند بلکه حقوق و آزادی های بنیادین انسانها را نیز پایمال کرده اند. البته نباید از نظر دور داشت که نقش و اثر تمامی بازیگران غیردولتی در نظام روابط بین الملل یکسان نیست. نظام حقوق بین الملل نیز نسبت به برخی کنش گران غیردولتی همچون « نهضتهای آزادیبخش »، « گروههای مسلح اپوزیسیون » و یا « جنبش های تجزیه طلب »، موضعی بی طرفانه دارد و الزاما نقشی منفی برای آنها در تهدید علیه صلح و امنیت جهانی، متصور نیست.

باید بر این واقعیت صحه گذاشت که در پارادیم « دولت محور »؛ نظام حقوق بین الملل، طرف خطاب حقوق و تکالیف را عمدتا دولتها می داند و بازیگران غیردولتی به صورت مستقیم طرف خطاب دولتها نیستند. در همین چارچوب است که دیوان بین المللی دادگستری در رای مشورتی « مطابقت اعلامیه یکجانبه استقلال کوزوو با مقررات حقوق بین الملل » ، « اعمال اصل تمامیت ارضی را تنها محدود به روابط بین دولتها می داند » و بازیگران غیردولتی را متعهد به حفظ و رعایت تمامیت ارضی دولتها نمی داند و یا در حوزه اعمال مقررات حقوق بین الملل کیفری و حقوق بین الملل بشردوستانه، دیوان بین المللی کیفری یوگسلاوی سابق ( ICTY ) به ناچار، مخاصمه روی داده در جمهوری بوسنی و هرزگوین و میان قومیتهای صرب و مسلمان آن جمهوری را که ماهیتی داخلی داشت، « بین المللی شده » توصیف می کند تا بتواند با درگیر نمودن نقش دولتی دیگر در مخاصمه ( جمهوری فدرال یوگسلاوی )، حقوق قابل اعمال بر مخاصمات مسلحانه بین المللی را بر دعاوی مطروحه در آن دادگاه اعمال نماید تا حمایت بیشتری از قربانیان انجام داده و مرتکبان جنایات بین المللی از بی کیفری در امان نمانند.

فعالیت های تهدید کننده گروههای غیردولتی علیه سایر دولتها، باعث شده است تا موضوعات مهمی همچون مداخله سایر دولتها به بهانه و یا توجیه مبارزه با گروه های تروریستی یکی از مسائل و مباحث مهم در نظام حقوق توسل به زور ( jus ad bellum ) مبدل گردد. در واقع، افزایش تعداد کنش­گران غیردولتی و ازدیاد نقش آنها در جامعه بین المللی، فراوانی جنگ میان دولت­ها به تدریج جای خود را به جنگ میان دولت­ها وکنش­گران غیر­دولتی داد و دولت­ها در معرض حملات این بازیگران جدید حقوق بین­الملل قرار گرفتند. در نتیجه، ضرورت دفاع مشروع علیه آن­ها توسط برخی دولتها مطرح شده است اما مشروعیت دفاع مشروع در این گونه موارد، مورد تردید است و دیوان بین المللی دادگستری نیز در رای مشورتی « دیوار حائل»، استناد اسراییل به دفاع مشروع در برابر بازیگران غیردولتی را نپذیرفت. در واقع، از آن­جا که این کنش­گران در سرزمین دول دیگر بویژه همسایگان، اقدام به ایجاد پایگاه و فعالیت علیه دولت هدف می­نمایند لازم است حدود دفاع مشروع دولت قربانی علیه آن­ها و در محدوده سرزمینی دولت میزبان بررسی گردد و به این سؤالات پاسخ داده شود که چگونه اعمال این حق ذاتی در خاک دولت میزبان با اصل حاکمیت و تمامیت سرزمینی دولت مذکور قابل جمع  خواهد بود؟ و مسئولیت یا عدم مسئولیت دول میزبان چه تأثیری در حدود اعمال دفاع مشروع توسط دولت قربانی دارد؟ در دو مقاله از این مجموعه، به سؤالات فوق در پرتو رویه دولت­ها و نظرات علمای حقوق، پاسخ داده شده است.

    از سوی دیگر، با پذیرش جهانی قاعده ممنوعیت توسل به زور در حقوق بین­الملل، حمایت از بازیگران غیردولتی به روشی متداول برای نیل به اهداف سیاست خارجی دولتها در دوران معاصر تبدیل شده است. این در حالی است که حقوق بین­الملل با رویکردی دولت – محور، حقوق و تکالیف شایسته­ای برای این بازیگران تدارک ندیده است. نظر به اینکه حقوق بین­الملل از فقر هنجاری در وضع تعهدات بین­المللی علیه بازیگران غیردولتی رنج می­برد و از سوی دیگر، قواعد رژیم مسئولیت بین­المللی دولت نیز از ظرفیت لازم برای بازداشتن بازیگران غیردولتی و حامیان دولتی آنها از ارتکاب تخلفات بین­المللی، برخوردار نیست؛ لذا بررسی چالشهای نظام حقوق مسئولیت بین المللی در این ارتباط نیز از اهمیت برخوردار است که در این مجموعه مقالات بدان پرداخته شده است.

با توجه به اقدامات تهدیدکننده و ارتکاب جنایات مهم بین المللی توسط گروه داعش در زمان برگزاری این همایش که تا مدتها پس از آن نیز ادامه یافت و صلح و امنیت بین المللی و منطقه ای را با خطر مواجه ساخت، بررسی « ایدئولوژی و علل شکل گیری داعش » و همچنین توجه به کرامت انسانی و نفی خشونت در آموزه های اصیل اسلامی از جمله محورهای مهم این همایش بود. ایدئولوژی تمامیت خواهانه داعش به ارتکاب جنایات مهم بین المللی در عراق و سوریه از جمله جنایت نسل زدایی ( ژنوسید ) منجر شد. گروه داعش پس از تسلط بر مناطقی از شمال و مرکز عراق اقدام به کشتار کردهای ایزدی نمود که در نظر رهبران این گروه، کافر تلقی می شدند و برخلاف اهل کتاب می بایست یا مسلمان شده و یا کشته شوند و زنان و دختران آنان به بردگی درآیند. تحلیل و بررسی حملات گسترده و سیستماتیک گروه داعش علیه ایزدیها که مبتنی بر یک الگوی رفتاری بوده است و تطبیق این حملات بر عناصر مادی و معنوی جنایت ژنوسید نشان از آن دارد که تنها استنباط معقول از ارتکاب این اعمال آن است که قصد و نیت خاص نابودی کردهای ایزدی در میان سران و اعضای داعش وجود داشته است و دو مقاله از این مجموعه به احراز جنایت ژنوسید علیه کردهای ایزدی اختصاص پیدا کرد. علاوه بر جنایت ژنوسید، دیگر جنایات بین المللی نیز همچون جنایت علیه بشریت توسط گروه داعش ارتکاب یافته است. ویژگی خاص مباشر در ارتکاب جنایت علیه بشریت در پرتو ضرورت وجود « برنامه یا سیاست دولتی »، به مباحث قابل توجهی در نظام حقوق بین الملل کیفری دامن زده است. این سوال اساسی قابل طرح است که با توجه به اصل تفسیر مضیق مقررات کیفری می توان بازیگران غیردولتی را مرتکب جنایات علیه بشریت محسوب کرد یا خیر؟ که به این سوال نیز در این مجموعه پاسخ داده شده است.

در نظام حقوق بین الملل معاصر، تردیدی در پذیرش این گزاره وجود ندارد که بازیگران و کنش گران غیردولتی امروزه ملتزم به رعایت قواعد حقوق بین الملل بشردوستانه هستند و تفاوتی از این لحاظ میان دولتها و کنش گران غیردولتی وجود ندارد. بنابراین گروهها و اعضای آنها بابت اعمال متخلفانه خود دارای مسئولیت هستند. در واقع گفته میشود که همه دسته های شورشی که به آستانه خاصی از سازمان دهی، ثبات و کنترل موثر بر یک بخش از سرزمین دست یافته اند، دارای شخصیت حقوقی بین المللی هستند و لذا در مخاصمات مسلحانه داخلی، ملزم به مراعات قواعد مرتبط از حقوق بین الملل عرفی می باشند. البته از مفهوم « شخصیت حقوقی بین المللی » تنها اهلیت دارا شدن حقوق و تکالیف منظور و مقصود می باشد و داراشدن شخصیت حقوقی بین المللی به مفهوم بهره مندی از مشروعیت بین المللی نیست چه آنکه بدیهی است که بازیگرانی همچون داعش به هیچ وجه از منظر مقررات بین المللی و رویه مسلم دولتها، به عنوان دولت مستقل پذیرفته نمیشود هرچند که مدعی آن باشد. جالب توجه است که کمیته بین المللی صلیب سرخ در چارچوب اساسنامه خود و در راستای انجام رسالت سازمان که همانا کمک رسانی به قربانیان مخاصمات مسلحانه می باشد، تلاش کرده است تا با گروه داعش نیز ارتباط ایجاد نماید و رعایت مقررات حقوق بشردوستانه را به آنان گوشزد نماید اما متاسفانه اقدامات صلیب سرخ در برقراری تماسی مستمر و موثر با این گروه راه به جایی نبرده ولی صلیب سرخ همواره کوشید تا از طریق واسطه های محلی، پیام هایی را در خصوص عمل به مقررات و موازین حقوق بین الملل بشردوستانه برای این گروه ارسال نماید و حتی با توجه به علاقه این گروه به استفاده از ابزارهای مخابراتی جدید از قبیل اینترنت، این راهکار نیز مورد استفاده صلیب سرخ قرار گرفته و آموزش برخط حقوق بین الملل بشردوستانه را راه اندازی نموده تا همگان بتوانند با مراجعه به پایگاه اینترنتی این سازمان با مقدمات این شاخه مهم از حقوق بین الملل آشنا شوند.

در پایان می توان این واقعیت را گوشزد نمود که نقش فزاینده « بازیگران غیردولتی » در حوزه روابط بین الملل، بر تغییر ساختارهای نظام حقوق بین الملل و جهانی سازی مفاهیم حقوقی نقش بسزایی داشته است. همچنین در حوزه اجرای قواعد بین المللی نیز شاهد تغییراتی چشمگیر هستیم. فراوانی بازیگران غیردولتی در کنار نیاز به تضمین اجرای واقعی قواعد حقوق بین الملل، باعث شده است که مخاطبان قواعد و تعهدات بین المللی به دولتها منحصر نگردد.

شناسایی جایگاه « بازیگران غیردولتی » در فرایندهای حقوق بین الملل ، مبتنی بر فهم ضرورت همراهی آنها در تنظیم مقررات و تلاش در جهت اجرای آنهاست. در این راستا، نظام حقوق بین الملل، نه مجموعه ای از قواعد حاکم بر رفتار دولتها و دیگر ماهیتها بلکه شکل خاصی از فرایندهای تصمیم گیری، قاعده سازی و اجراست.

پیش از پایان بردن این سرآغاز، باید از همه کسانی که در برگزاری این همایش نقش ارزنده ای داشتند تشکر نمایم. از رییس و هیات مدیره انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، مسئولان و کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه، کمیته ملی حقوق بشردوستانه، سازمان هلال احمر جمهوری اسلامی ایران ( استان کرمانشاه )، کمیته بین المللی صلیب سرخ و کانون وکلای دادگستری کرمانشاه و ایلام بواسطه تلاش شایان توجه در برگزاری موفق همایش تشکر می کنم. همچنین از زحمات دبیر اجرایی همایش جناب آقای دکتر جواد پورکرمی در پذیرایی شایسته از مهمانان و تلاشهای دبیر علمی همایش جناب آقای دکتر ستار عزیزی در تدوین مجموعه مقالات همایش قدردانی می کنم.

دکتر جمشید ممتاز

استاد دانشگاه تهران

دیباچه

به‌نام آن که جان بخشید ما را                                     تن و توش و توان بخشید ما را

به‌نام آن که ما را نامه خوان کرد                         به نامه خامه ما را روان کرد

به هشیاری سخن آغاز کردم                                      ز دانش دفتری را باز کردم

گسترش، خواسته هر نهادی و ضرورت پیشرفت آن است. این مهم برای نهادهائی که اندیشه و عمل خدمت به جامعه به ویژه در زمینه علمی، آموزشی و پژوهشی را دارند، اهمیت دوچندان می‌یابد.

پس از برگزاری موفق همایش بین‌المللی اموال فرهنگی و حقوق بین‌الملل با مشارکت دانشگاه بوعلی‌سینا و دیگر نهادهای همیار در شهر همدان، در راستای تحقق اساسنامه و پس از موافقت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، شعبه غرب انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد برای فعالیت در استانهای غربی کشور تشکیل شد. تأسیس این شعبه به گسترش کمی و کیفی و پیشرفت فعالیت‌های انجمن به عنوان یک نهاد علمی خدمتگزار منجر گردیده است.

همایش «نقش بازیگران غیردولتی در تهدید صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی»، اولین فعالیت شعبه غرب، در آذر ۱۳۹۳ و با شرکت جمعی از اساتید برجسته اعضای انجمن، پژوهشگران با همیاری و همکاری دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه، دبیرخانه کمیته ملی حقوق بشردوستانه، کانون وکلای دادگستری (کرمانشاه و ایلام) و دفتر کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در تهران و مشارکت وسیع دانشجویان و علاقمندان برگزار شد.

حاصل همایش، حال در دسترس جامعه علمی و دانشگاهی قرار می‌گیرد  مرور این مجموعه شاهدی بر اهمیت آن در تولید و غنی‌بخشی به ادبیات موضوع در عرصه ملی است.

موضوع اصلی همایش، بازیگران غیردولتی، گرچه مدتی است در دستور کار مطالعاتی رشته‌های روابط و حقوق بین‌الملل قرار دارد؛ در هنگام برگزاری همایش، از اهمیت مضاعفی برخوردار بود. آن‌چه در مرزهای غربی کشور، در سوریه و عراق و توامان در دیگران نقاط جهان جریان داشت و دارد، ابعاد تحلیلی و عملی به همایش بخشید که ادامه‌دهنده رویه کلی انجمن در انتخاب و توجه به موضوعات روز جهانی دارد.

امروزه روز، در جامعه بین‌المللی مبرهن است که بازیگران غیردولتی در معماری جدید روابط و حقوق بین‌الملل نقش و جایگاهی قابل تأمل دارند. در ادبیات مربوطه، مفهوم بازیگران غیردولتی وسیع است. سازمان‌های بین‌المللی، سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی، بنگاه‌های تجاری و انتفاعی همه در این پوشش قرار می‌گیرند. البته تفارق بسیار در ماهیت و نقش دارند. وجه مشترک همه آنها عدم نمایندگی دولت برای اجرای فعالیت آنهاست، در حالیکه به انجام وظایف در راستای بهبود روابط بهتر و فراهم آوردن همکاری مبادرت می‌ورزند. ظهور و رشد و بازیگران غیردولتی، که بهتر است آنان را بازیگران غیر دولت بنامیم، در ابتدا با استقبال از رویکرد مثبت آنان به نظم جهانی و رویه همکاری آنان جهت حل مشکلات و علائق مشترک بشری و کمک به توسعه و پیشرفت مواجه شد. با گذر زمان و در مواجهه با چالش‌ها و رویدادهای مختلف، اکنون نقش و تبعاتِ اقدامات بازیگران غیردولت همیشه سازنده نیست و خود به چالشی برای دولت‌ها و نظم جهانی تبدیل شده‌اند: نه تنها به کاهش مسئولیت دولت‌ها کمک نمی‌کنند بلکه در مقابل گاهی باری به آن‌ها اضافه کرده‌اند.

این تحول در تبعات و ماهیت این بازیگران، بعد مثبت آنان در حل مشکلات را با پیامدهای منفی آن، هم‌چون ترویج خشونت و افراط‌گرایی و به چالش کشیدن امنیت بین‌المللی، در هم تنیده است. این تغییر و انتقال تأثیر زیادی بر پارادیم‌های سنتی نظریات روابط و حقوق بین‌المللی دانسته است. شرایط جدید شاهد نقش ثبات‌زای این بازیگران در صلح و امنیت بین‌المللی است  در منطقه خاورمیانه، با گسترش خشونت، مصائب انسانی، خسارات مادی و فرهنگی، تروریسم، نفی مرزها و حاکمیت‌ها عمدتاً حاصل منازعه آنان با دولت‌هاست. دغدغه حضور، خطرات فزاینده و آثار ناشی از نقش آنان در صلح و امنیت بین‌المللی و حفظ آن که فلسفه اصلی تشکیل سازمان ملل متحد است، انگیزه‌بخش برگزاری این همایش بوده است.

منشور ملل متحد با خواسته مردم جهان با دغدغه «مصون داشتن نسل‌های آینده از بلای جنگ» آغاز شده است و لیکن مرور کلمات و فصول آن حاکی از محوریت دولت برای نقش‌آفرینی، تصمیم‌گیری و اجرای تصمیمات سازمان ملل متحد است.

از سازمان‌های بین‌المللی در فصل هشتم و از سازمان‌های غیردولتی در فصل دهم بدون تبیین و تشریح نام به میان آورده شده است اما در رعایت موازین منشور و تمهیدات آن، صراحتا از دولت‌ها درخواست شده ولی بازیگران غیردولت وظیفه‌ای ندارند. در تحلیل ظهور این بازیگران باید به چالش‌ها یا فرسایش‌های رابطه این بازیگران با حقوق بین‌الملل و تصمیمات سازمان ملل متحد نیز توجه داشت. موضوعات برنامه همایش که توسط سخنرانان ارجمند ایراد گردید، همگی مبتنی بر همین امر بود.

انجمن همواره در راستای حصول اطمینان از درک صحیح و رفتار حکیمانه و آگاهانه نسبت به سازمان ملل متحد در تعادل میات انتظارات و امکانات این نهاد با شناخت صحیح از واقعیت و در حقیقت آرمان‌گرایی واقع‌بینانه درباره آن در راستای منافع ملی کشورمان کوشیده است.برگزاری همایش و انتشار مجموعه حاضر نیز در راستای همین رسالت است.

فراتر از وظیفه، از زحمات بی‌شائبه، صمیمانه، طاقت‌فرسای دکتر ستار عزیزی، استاد جوان و ارزشمند حقوق بین‌الملل دانشگاه بوعلی‌سینا، دبیر شعبه غرب و همچنین دبیر همایش و تدوین مجموعه مقالات سپاسگزاری قلبی می‌کنم. تلاش‌های پرثمر ایشان در تشکیل و اداره شعبه غرب بر همگان آشکار است و موجب هرگونه قدردانی است.

هر انسانی که یک بار فرصت مواجهه با این فرزند گرامی را در محافل علمی و بخصوص آنجا که میزبانی به عهده ایشان است، داشته باشد، به مهربانی، عاطفه، صفا، خلوص و ایثار در کنار دانش او، باور می‌یابد.

بنام انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد، از همه اساتید، همکاران و اعضای انجمن که در این همایش حضور و جمع را مزین نمودند، تشکر می‌کنم. از همیاران همایش و مسئولین محترم آنها

بویژه جناب آقای دکتر جواد پورکرمی و جناب آقای شهاب تجری رییس وقت کانون وکلای دادگستری کرمانشاه و ایلام

قدردانی می‌کنم. برای انجمن همواره همکاران و همیاران، ارزشمند و در حقیقت سرمایه اصلی آن هستند.

انشاءا… فعالیت‌های شعبه غرب، الگوئی برای دیگر مناطق کشور باشد انجمن این گسترش و پیشرفت را استقبال و مبارک می‌داند.

سلامتی و توفیق همگان را در خدمت به جامعه علمی و دانشگاهی از صمیم قلب از خداوند متعال خواستارم

نسرین مصفا

استاد دانشگاه تهران

و

رئیس انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد

گزارش علمی و اجرایی همایش

   انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد ( به عنوان یکی از معتبرترین انجمنهای علمی کشور که مرحله اولیه اخذ مقام مشورتی سازمان ملل متحد را نیز با موفقیت کسب کرده است ) با کمک و همت دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه، همایش ملی موفقیت­آمیزی با عنوان « نقش بازیگران غیردولتی در تهدید علیه صلح و امنیت منطقه ای و بین المللی » را در تاریخ 26 آذر 1393 در شهر کرمانشاه و در تالار علامه امینی ( ره ) دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه با حضور اساتید برجسته حقوق و روابط بین الملل کشور و با همیاری کمیته ملی حقوق بشردوستانه، کانون وکلای دادگستری کرمانشاه و ایلام و دفتر کمیته بین المللی صلیب سرخ برگزار نمود و با حضور و سخنرانی اساتید برتر حقوق و روابط بین الملل کشور، ابعاد مختلف تهدیدات بازیگران غیردولتی بویژه داعش و بازتاب نقش آنها در حوزه های مختلف مقررات حقوق بین الملل را بررسی کرد.

لازم به ذکر است که با برگزاری این همایش، شعبه غرب انجمن ایرانی مطالعات ملل متحد نیز که مجوزهای قانونی آغاز فعالیت آن اخذ شده است، رسما افتتاح گردید.

در برگزاری این همایش، چندین نهاد و سازمان داخلی و بین المللی همکاری داشته­اند که بدون حمایت آنها برگزاری موفق همایش امکان پذیر نبود که بدینوسیله از آنها قدردانی می شود. این نهادها و سازمانها عبارتند از: دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه، کمیته ملی حقوق بشردوستانه، سازمان هلال احمر جمهوری اسلامی ایران ( استان کرمانشاه )، کمیته بین المللی صلیب سرخ و کانون وکلای دادگستری کرمانشاه و ایلام.

در این همایش تهدیدات بازیگران غیردولتی و نقش آنها در جامعه بین المللی در محورهای مختلف بررسی گردید که مهمترین این محورها عبارتند بودند از :

1. نقش و جایگاه بازیگران غیردولتی در نظام بین المللی
2. مقابله جامعه بین المللی از جمله ارکان ملل متحد با تهدیدات بازیگران غیردولتی
3. مسئولیت حمایت جامعه بین المللی از قربانیان تهدیدات بازیگران غیردولتی
4. حقوق بین الملل کیفری و بازیگران غیردولتی
5. نظام مسئولیت بین المللی بازیگران غیردولتی

اعضای کمیته علمی و داوری همایش ملی « نقش بازیگران غیردولتی در تهدید علیه صلح و امنیت منطقه ای و بین المللی » عبارت بودند از:

1. دکتر ابراهیم بیگ زاده ( استاد دانشگاه شهید بهشتی )
2. دکتر محمدرضا ضیایی بیگدلی ( استاد دانشگاه علامه طباطبایی )
3. دکتر نسرین مصفا ( استاد دانشگاه تهران )
4. دکتر سید قاسم زمانی ( دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی )
5. دکتر محسن عبدالهی ( دانشیار دانشگاه شهید بهشتی )
6. دکتر بهرام مستقیمی ( استادیار دانشگاه تهران )
7. دکتر حسن سواری ( استادیار دانشگاه تربیت مدرس )
8. دکتر حسین شریفی طرازکوهی ( دانشیار دانشگاه امام حسین ( ع )
9. دکتر ستار عزیزی ( دانشیار دانشگاه بوعلی سینا )

  دبیری علمی همایش را دکتر ستار عزیزی بر عهده داشتند.

اعضای ثابت کمیته اجرایی همایش نیز عبارت بودند از :

1. جناب آقای جواد پورکرمی ( عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه؛ دبیر اجرایی همایش )
2. جناب آقای سید مهدی موسوی (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کنگاور )
3. دکتر فرید آزاد بخت ( استادیار دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه)
4. دکتر بابک وثوقی فرد ( استادیار دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه)
5. دکتر محمد جواد جعفری ( استادیار دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه)
6. جناب آقای شهاب تجری ( رییس کانون وکلای دادگستری کرمانشاه و ایلام )

   لازم به ذکر است که سرکار خانم میری به عنوان مسئول دبیرخانه همایش در تهران منصوب شدند. از مجموع 41 مقاله که به دبیرخانه واصل شد، تعداد 16 مقاله به تایید اعضای محترم کمیته علمی جهت ارایه رسید که 14 مقاله در این مجموعه مقالات همایش به مرحله چاپ رسید. اساتید و مهمانان این همایش به مدت دو شب و سه روز در شهر کرمانشاه اقامت داشتند و دانشجویان علاقمند به فعالیتهای انجمن در غرب کشور توانستند از نزدیک از سخنرانی و راهنماییهای اساتید در طول مدت برگزاری همایش و در حاشیه آن بهره لازم را ببرند. شعبه غرب انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد با همکاری نهادهای دانشگاهی غرب کشور امیدوار است که با همراهی و کمک و مساعدت همیشگی هیات مدیره انجمن بویژه رییس محترم انجمن سرکارخانم دکتر مصفا که همواره حامی فعالیتهای شعبه غرب بوده اند و از این رو صمیمانه ترین مراتب تشکر و سپاس خود را تقدیم ایشان و اعضای محترم هیات مدیره انجمن می نماید، و متعاقب اخذ مقام مشورتی سازمان ملل متحد، فعالیتهای علمی خود را در چارچوب اساسنامه توسعه دهد.

گزارش مشترک دبیر علمی و اجرایی همایش

دکتر ستار عزیزی و دکتر جواد پورکرمی

سخنرانی دبیر علمی همایش

وقوع جنگهای اول و دوم جهانی بیانگر این حقیقت بود که دولتها منبع اصلی و حتی انحصاری تهدید علیه صلح و امنیت بین المللی هستند. این واقعیت در مقررات مختلف منشور ملل متحد منعکس شده و بند4 ماده 2 منشور ملل متحد، رعایت قاعده ممنوعیت تهدید و یا توسل به زور را تنها متوجه دولتها دانسته است.

نقش اساسی دولتها در تهدید علیه صلح و امنیت منطقه ای و بین المللی در طول دوران جنگ سرد نیز باقی ماند اما بیش از دو دهه است که نقش و اثر اقدامات بازیگران غیردولتی ( همچون گروههای شورشی و تروریستی و..... ) در تهدید علیه صلح و امنیت منطقه ای و بین المللی بیش از تهدید ناشی از اقدامات بین الدولتی شده است. آخرین گزارش موسسه هایدلبرگ در سال 2014 نشان از آن دارد میزان خشونتها و جنگهای داخلی به مراتب بیش از اختلافات و جنگهای بین دولی بوده است. تنها 77 مورد از 414 مورد، به اختلافات و بحرانهای میان دولتها اختصاص یافتهاست و باقی موارد ( 337 )به مشکلات داخلی کشورها مربوط می شود. بنابراین بیش از سه چهارم بحرانها و تهدیدهای جهانی و منطقه ای یا ناشی از عملکرد گروههای غیردولتی است و یا حاصل تنش در روابط دولت مرکزی با بازیگران غیردولتی می باشد.

این همایش در زمانی برگزار می شود که اقدامات جنایتکارانه و مغایر مقررات شناخته شده  بین المللی و انسانی در مقیاسی گسترده توسط گروهی غیردولتی ارتکاب یافته و می یابد که متاسفانه با نقاب اسلام عمل می کنند و عنوان خودخوانده دولت را یدک می کشد.

کشتار و قتل عام و آوارگی اقلیتهای مذهبی و قومی در عراق و سوریه و به بردگی گرفتن بیش از 7 هزار دختر ایزدی، بیانگر آن است که امروزه شاهد بروز تهدیدی گسترده علیه صلح و امنیت منطقه ای و بین المللی هستیم. از اینرو بررسی ابعاد مختلف نقش بازیگران غیردولتی در تهدید علیه صلح و امنیت ضرورتی انکارنشدنی است.

لازم میدانم از سرکار خانم دکتر نسرین مصفا رییس محترم انجمن ایرانی مطالعات ملل متحد و همچنین اعضای محترم هیات مدیره قبلی و کنونی بابت کمک همه جانبه ای که در جهت تاسیس شعبه غرب انجمن ایرانی مطالعات ملل متحد مبذول داشتند و در برگزاری همایش افتتاحیه شعبه نیز کمک شایانی نمودند تشکر نمایم.

از دانشگاه آزاد اسلامی بابت تقبل برگزاری این همایش و تلاش همکاران ما در این دانشگاه در برگزاری همایش تشکر فراوان داشته باشم. از ریاست محترم منطقه 11 دانشگاه آزاد اسلامی، جناب آقای دکتر یزدی صمدی، رییس محترم دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه، جناب آقای دکتر قنبری، معاون محترم پژوهشی ایشان جناب آقای جوکار، رییس محترم دانشکده حقوق جناب آقای دکتر سهراب بیگ و معاون محترم پژوهشی دانشکده جناب آقای دکتر پورکرمی که دبیر اجرایی همایش نیز بودند و مدیر محترم گروه حقوق جناب آقای دکتر جعفری تشکری ویژه دارم. همچنین از همکاران و حامیان همایش نیز سپاسگزارم که همه نوع کمکی جهت برگزاری شایسته همایش داشتند. از کمکهای بی دریغ دوست نازنینم جناب آقای دکتر عسکری سپاس فراوان دارم که هرگاه از ایشان کمکی خواستیم بر منتهای همت خود کامران شدیم. از کمیته ملی حقوق بشردوستانه، جناب آقای دکتر منصوری و همکاران ایشان در کمیته جناب آقای روزبهان و جاویدنیا و سایر عزیزان کمیته بابت حمایتهای بی دریغشان سپاسگزارم. همچنین می بایست از کمک شایان توجه کانون وکلای دادگستری کرمانشاه و ایلام تشکر نمایم بویژه مراتب تشکر خود را تقدیم دوست عزیز قدیمی ام جناب آقای دکتر تجری کنم که تمام قد و در همه مراحل اجرایی همایش و در تمامی جزییات اجرایی به ما کمک کردند.

از تشریف فرمایی تمامی همکاران عزیزم در دانشگاههای دولتی و آزاد استانهای شش گانه تحت پوشش شعبه غرب انجمن بابت تحمل زحمت سفر به کرمانشاه و حضور در این همایش تشکر می کنم. در این همایش مهمانان عزیزی از استانهای لرستان، ایلام، دانشگاه بوعلی سینا همدان، دانشگاه کردستان و مهمانان گرانقدری از آذربایجان غربی حضور دارند که به این عزیزان و همکاران خیرمقدم عرض می کنم. حضور گرم همکاران دانشگاهی از دانشگاه رازی و واحدهای مختلف دانشگاه آزاد در  سطح استان کرمانشاه را نیز گرامی می داریم. به دانشجویان عزیز دانشگاه آزاد واحد کرمانشاه و دیگر دانشگاههایی که امروز در جلسه شرف حضور دارند و همه حضار حاضر در این همایش نیز خیر مقدم عرض میکنم که در واقع مخاطب اصلی فعالیتهای انجمن و گرمی بخش محافل علمی انجمن، همین دانشجویان عزیز هستند و سپاس ویژه خود را نثار اساتید و مهمانان عزیزی میکنم که از تهران رنج سفر به کرمانشاه را تحمل کردند. اعضای هیات علمی و حضرات حاضر در جلسه که متاهل باشند به خوبی درک می کنند که پذیرش اقامت سه روزه در کرمانشاه و رها کردن دانشگاه و مهمتر از آن غیبت از خانه، مستلزم پرداخت هزینه های زیاد و گزافی است و از اینرو زبان الکن بنده، قاصر از بیان تشکر وافی و کافی است. نیک میدانم که تحمل رنج سفر بر اساتید نازنین بویژه اساتید پیشکسوت و اقامت در مهمانسرای محقر ما، سخت است و پر مشقت و قابل تحمل نیست مگر به رحمت و رافت. اگر این مصلحت نبود که دانشجویان این دیار ( چه دانشجویان نسل قدیمی و چه دانشجویان نسل کنونی ) شوق دیدار اساتید بزرگ کشور را دارند، هیچ گاه راضی به تحمل رنج سفر بر اساتید نمی شدم وقتی میبینم اساتید بزرگم همچون دکتر ضیایی بیگدلی و دکتر بیگ زاده و دکتر مستقیمی و ...رنج سفر تحمل کرده اند شرمنده ام خودشان نیک می دانند که بی نهایت دوستشان دارم و راضی به گذراندن اوقات سخت برای ایشان حتی برای لحظه ای نیستم:

      آنچنان سخت نیاید سر من گر برود                                   نازنینا که پریشانی مویی ز سرت

در برابر این همه محبت، ناچارم تنها به زبانی ساده و سلیس از آنها تشکر کنم که هیچ متن پرطمطراق ادبی حق مطلب را در ادای سپاس حضور آنها ادا نمیکند. از اساتید نازنینم جناب آقای دکتر ضیایی بیگدلی، جناب آقای دکتر بیگ زاده، جناب آقای دکتر مستقیمی و جناب آقای دکتر رنجبریان بسیار تشکر می کنم که تشریف آوردند. از اساتید عزیز هیات مدیره جناب آقای دکتر زمانی، دکتر عبدالهی، دکتر سواری، جناب آقای دکتر شریفی طرازکوهی، بابت حضور در این جلسه سپاسگزارم. از سرکار خانم میری هم باید تشکر کنم که همیشه با دلسوزی کامل امور اجرایی دفتر را پیش می برند و در همه همایشها کمک شایانی به برگزاری شایسته همایش می کنند.

به جناب آقای دکتر افتخاری استاد پیشکسوت روابط بین الملل که حق بزرگی بر گردن دانشجویان این رشته دارند و بانوی محترم ایشان هم خوش آمد میگویم که محبت کردند و به کرمانشاه تشریف آوردند. همچنین از آقای دکتر عنایت عزیز و جناب آقای دکتر طاهری شمیرانی که از دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد تشریف آورده اند، بابت قبول حضور در این همایش تشکر دارم.

به جناب آقای دکتر عبدالحمید مدیرکل امور حقوقی جمعیت هلال احمر و آقای کاشانی مدیر کل املاک و موقوفات جمعیت هلال احمر نیز خیر مقدم عرض می کنم. از حضور بانوان گرامی و عزیز سرکار خانم دکتر سیاه رستمی، سرکار خانم دکتر صادقی و سرکارخانم دکتر غضنفری نیز کمال تشکر رو دارم.

همچنین حضور دوستان عضو کمیته دانشجویی انجمن در تهران رو در این همایش خیر مقدم عرض می کنم. عذر می خواهم اگر نام نازنینی را از قلم انداخته ام.

امروز دو مهمان عزیز و گرانقدر که قرار بود در محضرشان باشیم به دلایل موجه امکان حضور در همایش رو پیدا نکردند. جناب آقای دکتر ممتاز نازنین به دلیل سفر کاری انجام مذاکرات از طرف وزارت امور خارجه نتوانستند در سفر کرمانشاه حضور داشته باشند و متاسفانه این سفرکاری در دقایق آخر پیش آمد و استاد هم خیلی ناراحت بودند که علی رغم قول قبلی که داده بودند این امکان حضور فراهم نشد من هم دلم نیامد نام استاد رو که بر لوح قلبم ثبت است در برنامه خط بزنم این نام هست و سخنرانی استاد فقط قضا شده است و ایشان قول دادند که همین موضوع، عنوان سخنرانی ایشان در سفر آینده به کرمانشاه باشد.

 سرکار خانم دکتر مصفا عزیز، رییس و مادر انجمن ایرانی مطالعات ملل متحد نیز بواسطه سفری بسیار مهم از قبل فرموده بودند که در همایش حاضر نخواهند بود البته ایشان تا دقایق آخرِ سفر، کماکان به صورت تلفنی پیگیر امور اجرایی همایش بودند و دلشون با ما بود و هست بنده لازم می دانم که از ایشان تشکری ویژه داشته باشم.. ایشان طی پیامی، به همه مهامانان عزیز خوش آمد گفته و آرزومند برگزاری موفقیت آمیز همایش شدند.

من عرایضم رو تصدیع نمی دهم. در پایان لازم میدونم در واکنش به سخن دوستی و در واقع گلایه ایشان که ناظر به عنوان همایش بود صحبت کوتاهی داشته باشم. دیشب که در فرودگاه منتظر فرود هواپیمای حامل مهمانان عزیزمان بودم دانشجویی به من نزدیک شد و پس از ابراز لطف و محبت گفت که من سوالی و در واقع گلایه ای بابت انتخاب عنوان همایش دارم. گفتم چیست؟ فرمودند عنوان همایش به نحوی است که گویا بازیگران غیردولتی همواره منبع تهدید علیه صلح و امنیت بین المللی هستند در حالیکه برخی گروههای غیردولتی نیز وجود دارند که در برابر تهدید علیه صلح و امنیت و در برابر متجاوزان به حقوق و شرف و حیثیت انسانی ایستاده و با آنها مبارزه می کنند و در تایید صحبت خویش به عملکرد نیروهای مقاومت مردمی در برخی نقاط از جمله کوبانی اشاره کرد. من پاسخ دادم که الان موقع پاسخ به سوال شما نیست و عن قریب مهمانها میرسند بعدا پاسخ خواهم داد مضاف بر آنکه برخی سخنرانی های همایش موید نکته نظر شما و در تایید این مقاومتهاست. البته هر کس داستان شجاعت زنانی همچون "دیلر گنجمیز"  را بشنود نمی تواند که از او ستایش کند. دیلر زنی ۲۰ ساله و مادر دو کودک بود. او با بستن ماده منفجره به خود و دویدن به میان شبه‌نظامیان "داعش" ۲۳ تن از آنان را با خود به کام مرگ کشاند

شاید آن دوست از آن پاسخ کوتاه قانع نشده باشد اما امیدوارم پاسخ کامل من را از ابیات پایانی شعری که میخوانم دریابد. اما جریان این شعر چیست؟ دوستان میدانند که بنده شاعر نیستم البته شعردوست هستم و شعر زیاد می خوانم اما گویا خداوند به هرکس ذوق شعر گفتن عطاء نکرده است. با وجود این، حضور گرم و مطبوع مهمانان عزیزمان در این روزهای آخر فصل پاییز و ورود به زمستان، و در واقع این تلاقی فصول، دیشب  حال خاصی به من بخشید و باعث گردید تا قطعه شعر نو کوتاهی با قطعاتی موزون بسرایم.

بخش اول این قطعه شعر کوتاه، به یمنِ آن حس خوش ورود مهمانان بر زبان جاری شد و بخش دوم نوعی پاسخ به آن گلایه و دلجویی از آن دوست عزیز ( تلفیقی از خوشی ورود مهمانان و ناراحتی ناشی از نگرانی امکان رنجش آن دوست دانشجو ). به هر حال از محضر دوستان عذرخواهی می کنم. شعر ارزش ادبی ندارد اما چون از دل برآمده است شاید بر دل نشیند. با خواندن این قطعه شعر بسیار کوتاه، به عرایضم در این روز تاریخی 26 آذر ماه 1396 پایان میدهم.

آخرینِ ماه پاییز و در اوان زمستان           چه بهاری شده است کرماشان               به مبارک قدمِ استادان

کمی هم آن ورتر                            و آن سوی مرز سومار و مهران          چه جنایت کرده اند داعشیان

چه تموزی است در آنجا، امروز           الغرض، چار فصل است تمام،        که به واقع، نه به حرف و به بیان؛

                                        و خطابم بدان دانشجو

بایدم یاد کنم زان خوبان،                                                              در دیارِ نیکان

که تو ای هوشمند، به دانی                                             نام آن شهر، هست کوبانی

                              که پر از شور و شر است و شرف انسانی

بیش از صد روز، مقاومتِ جانانه در آنجا برپاست              و نمادِ شرف و عزت ملت برجاست

و درود؛ بر آن نقطه ی آزاد و پر از شور و امید                که چه مردانه و چه شیرزنانه برخاست

    پس سلامی زینجا                    تا به آن مظهر آبادانی             آفرین بر شرفت، کوبانی

دکتر ستار عزیزی

جهت مشاهده فهرست کتاب کلیک نمایید.