شنبه ۱۹ شهریور ۱۴۰۱

انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد با همکاری دفتر امور انسان دوستانه ملل متحد در تهران(OCHA) و خانه اندیشمندان علوم انسانی نشستی تخصصی به مناسبت «روز جهانی بشردوستی» در بعدازظهر روز سه شنبه یکم شهریورماه 1401 برگزار نمود.

دکتر نسرین مصفا-رئیس انجمن-نشست را با عرض سلام و خیر مقدم خدمت سخنرانان و شرکت کنندگان محترم آغاز کردند. همچنین از خانه اندیشمندان علوم انسانی و همکاران دفتر برنامه انسان دوستانه ملل متحد جهت همکاری در برگزاری این نشست تشکر نمودند.

انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد در مناسبت های بین المللی که مندرج در تقویم سازمان ملل متحد است با توجه به اهداف اساسنامه خود و در صورت امکان فعالیت های علمی انجام می دهد که نشست تخصصی امروز نیز در همین راستا برگزار گردیده است.

ایشان سپس به تاریخچه نامگذاری روز جهانی بشردوستی اشاره کردند و بیان داشتند در سال2009 مجمع عمومی سازمان ملل متحد این روز را در احترام به قربانیانی که در حمله به مقر سازمان ملل متحد در بغداد در سال2003 کشته و مصدوم شدند و از افرادی بودند که برای کمک های بشردوستانه در آنجا حضور داشتند نامگذاری کرد، که در این میان هم یکی از چهره های سرشناس ملل متحد، کمیسر عالی حقوق بشر آقای دی ملو نیز کشته شدند.

یکی از فعالیت های عمده کارکنان بشردوستانه مربوط به ارائه کمک های غذایی است، سرچشمه این کمک هم نیاز گرسنگانی است که برای بقای خود نیازمند غذا هستند.درحال حاضر هم گرسنگی یکی از بحران های پرمخاطره جهان معاصر است،حدود800 میلیون نفر گرسنه هستند و حدود 300 میلیون نفر با گرسنگی حاد روبه رو هستند که دلایل متعددی از جمله جنگ ها،مسائل زیست محیطی، بیماری و ... دارند.

نکته مهم این است که با عوامل شدت یافته ای روبه رو هستیم.دامنه آثار مخاصمات مسلحانه به سمت مردم عادی کشیده شده است، تغییرات اقلیم آثار مخربی برجای گذاشته که بسیار برای مردم در سراسر جهان قابل لمس شده است، بیماری کرونا که نزدیک به سه سال است جامعه بین المللی را درگیر کرده است، خود اقدامات سازمان ملل متحد که باید مطلع همکاری ها و رعایت حقوق بشردوستانه باشد با تغییرهایی که در برخی نقاط ایجاد شده به گرسنگی دامن زده است،محاصره هایی که در برخی از کشورها می بینیم و تهاجم روسیه به اوکراین که دو کشور مهم تولیدکننده و صادر کننده مواد غذایی هستند و عوامل دیگری که در سخنان سخنرانان به آن پرداخته خواهد شد.

ایشان در پایان بار دیگر از دکتر مجتهدشبستری که همواره انجمن از همراهی بزرگوارنه و مشفقانه ایشان بهره مند بوده و ایشان نیز با گستره وسیعی از معلومات و تجربه بین المللی،به عنوان دیپلمات و دانشمند گران سنگ با روحیه و درک انسانی در خدمت به جامعه علمی بوده اند تشکر کردند. همچنین از دکتر هاله حسینی اکبرنژاد استاد جوان، مطلع، علاقمند، با انگیزه و با دانش حقوق بین الملل و با تحقیقات ارزشمندی که در موضوع حق غذا، گرسنگی و بحران آن داشتند و دعوت انجمن را قبول کردند، سپاسگزاری نمودند.

سپس دکتر علی اشرف مجتهد شبستری، مدیر دفتر امور انسانه دوستانه ملل متحد در تهران، سخنان خود را ضمن بیان مقدماتی در رابطه با تاریخچه روز جهانی بشردوستی و مفاد قطعنامه آن آغاز کردند و بعد به بررسی عوامل گرسنگی و پیچیدگی بحران ها پرداختند.

درگیری ها، تغییرات آب و هوایی، بیماری همه گیر جهانی، گرسنگی، جابجایی های اجباری، آب و هوای وخیم، بدبینی عمومی در مورد کار سازمان ملل متحد و سازمان‌های امدادرسان مربوطه که در حال افزایش است، همچنین شکاف‌های اجتماعی، بی‌اعتمادی به نهادها و دولت‌ها و کمپین‌هایی که عمداً اطلاعات غلط نشر می‌دهند، از جمله عوامل موثر در ایجاد بحران گرسنگی و غذا هستند. در نتیجه جهان ما تحت استرس بسیار زیادی قرار دارد و افراد آسیب پذیر دیگر نمی‌توانند با آن کنار بیایند.

دکتر شبستری به اهمیت و ادامه دار بودن کارهای بشردوستانه اشاره کردند و تاکید کردند که باید اطلاع رسانی در این مورد بیشتر شود. چرا که تعداد افراد نیازمند روبه افزایش است و امدادگران برای بهبود زندگی آنان تلاش می کنند. عده زیادی در هرکجای جهان هنگام آسیب به دیگران کمک می کنند و بنابراین صدها هزار دواطلب در حوزه کمک های بشردوستانه وجود دارند. ایشان از رویدادها و فعالیت ها، کمپین های رسانه ای و کمپین های اجتماعی به عنوان سه عنصری که امسال جهت شناخت بیشتر مسائل بشردوستانه در سطوح مختلف معرفی شده اند نام بردند، همچنین یکی از راههای افزایش اطلاع رسانی امسال WHD را داستان سرایی تصویری دانستند، محور اصلی این کمپین، مجموعه‌ای از نمایه‌های امدادرسانان با تصویر زیبا برای نشان دادن وسعت و عمق کار بشردوستانه خواهد بود.

ایشان همچنین به تشریح نقش های موثر مختلف افراد جامعه در زمان وقوع بحران از جمله معلم،راننده،مشاور،کارمند بهداشت،متخصص پناهگاه،تحلیگر داده،مشاور امنیتی و....پرداختند.

در پی افزایش بحران های بشردوستانه با حملات بی امان و بدون وقفه به کنشگران بشردوستانه و پزشکان و افزایش ده برابری حوادثی مانند تیراندازی، تعرض بدنی و جنسی، آدم ربایی و .... ، سه دسته اقدام به عنوان اقدامات کلیدی در جهت حفاظت از فضای بشردوستانه توسط دبیرکل سازمان ملل متحد مشخص شدند که دکتر شبستری به صورت مختصر به تشریح آنان پرداختند.  

ایشان در محور بعدی سخنان خود به بررسی مسئولیت جامعه بین المللی و دولت ها در پاسخ به نیازهای مردم آسیب دیده در وضعیت اضطرار پرداختند و چالش های اساسی در ارائه کمک های بشردوستانه بین المللی را برشمردند. همچنین  سه رویکرد مهم در حمایت از آسیب دیدگان در وضعیت های اضطراری را به ترتیب؛ رعایت حداقل استانداردهای بشردوستانه،کمک های بشردوستانه مردم محور و جامعه محور و عدم تعارض کمک های خارجی با  آداب و سنن فرهنگی جامعه آسیب دیده تبیین نمودند.

دکتر شبستری در پایان سخنانشان به تشریح علل بشردوستانه پرداختند و صندوق مرکزی واکنش اضطراری سازمان ملل متحد (CERF) ، که توسط OCHA اداره می شود، را معرفی و آن را یکی از سریع ترین و مؤثرترین راه ها برای پشتیبانی سریع پاسخ های بشردوستانه برای افرادی که از بلایای طبیعی و درگیری های مسلحانه آسیب دیده اند دانستند. ایشان همچنین چهار اصل کمک های بشردوستانه یعنی انسانیت، بی طرفی، بی غرضی و استقلال را تشریح کردند.

دکتر هاله حسینی اکبرنژاد سخنران دوم این نشست بودند که سخنان خود را با موضوع بحران غذا و گرسنگی آغاز نمودند.

ایشان در مقدمه صحبت خود ضمن بیان این نکته که در حال حاضر، حدود300 میلیون نفر نیازمند کمکهای بشردوستانه هستند، مهم ترین معضلات جامعه بشری در جهان معاصر را برشمردند و بر ضرورت اقدامات بشردوستانه برای کمک و دستگیری و همچنین بر لزوم تکامل نظام هنجاری و ساختاری در عرصه بین المللی برای اقدام جمعی توسط دولت ها و سازمان های بین المللی و بازیگران غیردولتی تاکید کردند.

دکتر حسینی بیان داشتند بنابر آمار گزارشگر ویژه ملل متحد، میلیونها انسان در کشورهایی مانند افغانستان، کنگو، اتیوپی، نیجریه،سودان جنوبی،سوریه، یمن، میانمار و دیگر کشورها از حق دسترسی به غذا محرومند و از گرسنگی رنج میبرند و  این نکته را افزودند که متاسفانه تحمیل گرسنگی به یکی از شیوه های وصول به اهداف معین همچون: قتل و نابودسازی، اعمال کنترل و قدرت بر جمعیت غیرنظامی، استخراج منابع و بهره برداری مادی، سرکوب شورش و اعتراض و.... تبدیل شده است.

کووید-19 و بحران غذا مبحث دیگری بود که توسط دکتر حسینی بررسی شد. در علل عدم دسترسی میلیون ها انسان به غذای کافی و سالم به عواملی همچون افزایش بیکاری و کاهش درآمد خانوار، بروز هزینه های درمانی غیرقابل پیش بینی و در نتیجه افزایش جمعیت فقیر و همچنین  تعطیلی مدارس به عنوان مرجع تغذیه کودکان و نوجوانان در بسیاری از مناطق جهان به عنوان مصادیق کمک بشردوستانه اشاره گردید. همچنین از گروه ها و اقشار آسیب پذیر در بحران بیماری همه گیر مانند سالمندان، معلولین، زنان، کارگران در مناطق روستایی، کارگران مهاجر، پناهندگان، افراد بی خانمان، کارگران فصلی و روزمزد و اقشار کم درآمد و.. نام برده شد.

ایشان ضرورت اقدام بین المللی مقابله با گرسنگی و ظرفیت های بالقوه و بالفعل حقوق بین الملل در این باره را برشمردند و سپس گرسنگی یا نقض حق بر غذا در نظام حقوق بین الملل بشر را تبیین و ماده های مربوط به حق بر غذا در اسناد حقوق بشری را نام بردند.

محور دوم سخنان دکتر هاله حسینی به مفهوم «امنیت غذایی» اختصاص داشت؛ از دهه 197۰ در کنار حق بر غذا طرح مفهوم امنیت غذایی هم مطرح شد که  هدف مشترک هر دو مبارزه با گرسنگی بود. قیمت غذا، نرخ دستمزد، مصرف سرانه غذا، تعداد وعده های غذایی، نرخ اشتغال و...، پیوند ملاحظات مربوط به امنیت غذایی با شأن و کرامت انسانی، احترام به حقوق انسانها، شفافیت، پاسخگویی و توانمندسازی از جمله شاخص های امنیت غذایی به شمار می روند.

همچنین حمایت از حق بر غذا در رویه دادگاه های منطقه ای و بین المللی از جمله دیوان آمریکایی حقوق بشر، دیوان آفریقایی حقوق بشر و دیوان بین المللی دادگستری توضیح داده شد.

ایشان سپس تعقیب گرسنگی در نظام حقوق بین الملل کیفری را به عنوان یک جنایت جنگی در مخاصمات مسلحانه بین المللی و داخلی و به عنوان ژنوسید تبیین کردند .

دکتر حسینی مطالب خود را اینگونه به پایان بردند که تحمیل گرسنگی به افراد انسانی، نقض حقوق بشردوستانه و حقوق بشر و یک جنایت بین المللی است و متاسفانه همچنان محرومیت میلیون ها انسان در کشورهای زیادی از حق دسترسی به غذا وجود دارد. ایشان بر لزوم تقویت سازوکارهای نظارتی حقوق بشری و ترویج و توسعه دادخواهی های فردی یا دولتی در سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی و جرم انگاری موسع و موثر متحمیل گرسنگی به عنوان یک جنایت بین المللی و مجازات مرتکبین در نظام حقوق بین الملل کیفری تاکید کردند.

در انتهای نشست دکتر نسرین مصفا این مطلب را بیان کردند که همیشه در رابطه با گرسنگی و نهادهای مرتبط با آن صحبت می شود، اما سوال این است که حل این مشکل را ما باید در کجا جستجو کنیم؟ در حقوق بین الملل کیفری، حقوق بین الملل بشردوستانه یا جای دیگر، تحلیل آن را باید بر مبنای اسناد یا نهادهای بین المللی قرار داد یا اینکه اراده سیاسی مهمی جهت حل این مسئله می تواند کمک کند؟ کدام یک از اینها آلام گرسنگانی که همه می دانیم آمارشان از تعدادی که اعلام می شود بیشتر است تسکین می دهد؟ همچنین ایشان به موضوع  مهم حفظ کرامت انسانی اشاره کردند و اینکه چگونه کمکی باید صورت بگیرد که کرامت انسانی افراد خدشه دار نشود.

سپس بار دیگر از سخنرانان جهت حضور در این جلسه تقدیر و تشکر نمودند.

این جلسه بعد از طرح پرسش ها و پاسخ توسط سخنرانان به پایان رسید.

 

تهیه و تنظیم: اعظم پازدار

 

آیین نامه کمیته جوانان انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد



اطلاعات بیشتر