گزارش-نشست تخصصی«ایران و سازمان ملل متحد در سالی که گذشت»

گزارش نشست تخصصی«ایران و سازمان ملل متحد در سالی که گذشت»

تهیه و تنظیم:اعظم پازدار

انجمن ایرانی مطالعات ملل متحد نشست عیدانه خود را با عنوان«ایران و سازمان ملل متحد در سالی که گذشت» را با همکاری مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد در تهران و خانه اندیشمندان علوم انسانی در تاریخ۲۷ فروردین ماه ۱۳۹۶ برگزار کرد.

این نشست با نواختن سرود جمهوری اسلامی و تلاوت آیاتی چند از قرآن مجید  آغاز گردید.

در ابتدای نشست آقای دکتر عسکری به عنوان دبیرکل انجمن ضمن خوشامدگویی و تبریک سال نو،بخش های مختلف برنامه را معرفی و پیرامون سفره هفت سین حقوق بین المللی که به عنوان ابتکاری از سوی کمیته دانشجویی انجمن به نمایش گذاشته شده بود،توضیحاتی ارائه نمودند.

بخش اول این نشست به پخش کلیپی از مجموعه فعالیتهای انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد در سال۹۵ و قرائت پیام نوروزی دبیرکل ملل متحد توسط آقای محمد رجائی مقدم-معاون مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد در تهران- اختصاص یافت. سپس در راستای اهداف قطعنامه ی روز جهانی نوروز، که بر اساس همدلی و اهداف صلح دوستانه میان کشورهایی که همه ساله نوروز را جشن میگیرند،،نمایندگانی از انجمن های دوستی ایران و آذربایجان و قزاقستان در مراسم حضور پیدا کردند و در خصوص نحوه ی برگزاری نوروز در این کشورها و رسوم مخصوص این مناسبت صحبت نمودند.

 پس از این کلیپی با عنوان «یادمان درگذشتگان حقوقی کشور» به نمایش درآمد.

در بخش دوم و تخصصی برنامه خانم دکتر مصفا-استاد دانشگاه تهران-دکتر محسن عبداللهی-دانشیار دانشگاه شهید بهشتی-و دکتر محمدصادق ضیایی بیگدلی-استادیار دانشگاه شهید بهشتی جهت ارائه سخنان خود حضور یافتند.

 خانم دکتر نسرین مصفا به عنوان اولین سخنران این بخش سخنان خود را ارائه نمودند.ایشان به در ابتدا به این موضوع اشاره داشتند که برگزاری این نشست پیامدی برای انجام یک طرح جامع برای ارتباط ایران و سازمان ملل متحد خواهد داشت و چندین سال است که در انجمن بحث تدوین یک سالنامه  با عنوان ایران و سازمان ملل متحد مطرح می باشد و ابراز امیدواری کردند که انجمن بتواند وظیفه خود  را به انجام برساند.

رییس انجمن بخش اصلی سخنان خود را اینگونه آغاز نمودند:«نقش سازمانهای بین المللی در دنیای معاصر غیرقابل تردید است. دریک برداشت سازمان های بین المللی را می توان به عنوان یک کنشگر مهم حقوق و روابط بین المللی تلقی کنیم.امروزه سازمان های بین المللی عرصه ای برای همکاری ها ی بین المللی،حضور کشورها در صحنه بین المللی و استفاده از این عرصه برای تقویت همکاری ها و بیان دیدگاه ها در جامعه بشری هستند.از طرف دیگر سازمان های بین المللی یک ابزار هستند برای تامین منافع ملی،کمک ها و مساعدت هایی برای سیاست های داخلی و اهدافی که هر جامعه ای برای خودش دنبال می کند.با توجه به این نکات می توانیم مجموعه ای از ارتباطاتی که ایران در سال گذشته با سازمان ملل متحد داشته است را مورد مداقه قرار دهیم.سوالی که مطرح است این است که ایران تا چه حد توانسته از این کنشگر بین المللی استفاده کند و بر آن تاثیر بگذارد،تا چه حد سیاست های این کنشگر بین المللی در سطح داخلی موثر بوده و تا چه حد می توان از این عرصه برای همکاری ها بین المللی بهره مند شد.»

ایشان در ادامه افزودند:«ایران بعد از۱۳۹۴ که برجام و پایان تحریم های شورای امنیت در قالب قطعنامه ای که تصویب شد،فضای جدیدی برای همکاری با سازمان ملل پیدا کرد.در درون کشور نیز در طول سال های عضویت در ملل متحد و خصوصا بعد از انقلاب اسلامی فراز و نشیب هایی در مورد ارتباط با ملل متحد و همکاری با آن داشته ایم.اما با برجام و از سال ۱۳۹۲زمینه بهتری برای همکاری فراهم شد.از نظر بین المللی نیز عوامل بسیاری بر رابطه یک کشور با سازمان ملل متحد تاثیرگذار است؛ در درون خود سازمان انتخاب دبیرکل ملل متحد را در سال۱۳۹۵ داشتیم و برای اولین بار بود که دبیرکل ملل متحد در یک فرآیند شفاف مطابق قطعنامه مجمع عمومی در سال۲۰۱۵ بر سرکارآمد.انتخاب دبیر کل جدید و موضع گیری که آقای دکتر ظریف بعد از انتخاب گوترش مطرح کردند و ایشان را باکیفیت ترین فردی تلقی کردند که برای این پست انتخاب شده است و در کنار آن انتخابات آمریکا و بالا آمدن آقای ترامپ که تصور نمی شد انتخاب شوند و نگاه ایشان نسبت به ملل متحد و سازمان های بین المللی،به طور کل این مجموعه بین المللی در کنار وقایعی که در سوریه،یمن،آفریقا می گذشت،خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و تعداد زیادی از موضوعات دیگری که تاثیر گذاری خود را بر روی کل رابطه کشورها با سازمان ملل متحد به عنوان یک کنشگر دارند.

 در عرصه همکاری در سال گذشته زمانی که عرصه ای برای تحقق اهداف ایران و استفاده مطلوب از این فرصت ایجاد شد،حضور آقای روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد حضوری بود که نه تنها توانست به عنوان رییس یک کشور در مجمع عمومی لطفی بکند که آن لطف نیز قابل تحلیل است و ما می دانیم که بخشی از روش شناسی و متدولوژی در عرصه بین المللی تحلیل گفتمان است،ولیکن این حضور توانست علاوه بر ملل متحد به اهداف سیاست خارجی ایران نیز کمک کند.آقای روحانی شاید نمی توانستند فرصت ملاقات با رئیس جمهور فرانسه،پرتقال،نخست وزیر انگلیس و بسیاری از افراد دیگر را غیر از حضور در مجمع عمومی ملل متحد به راحتی داشته باشند.با توجه به رابطه خدشه دارشدۀ ایران و عربستان و عدم حضور مناسب ایران در مقر این سازمان در عربستان،ملاقات های بسیار زیادی در چهارچوب همکاری های اسلامی میان ایران و کشورهای عضو در نیویورک صورت گرفت.جنبش عدم تعهد و دفتری که در نیویورک دارد و قبل از این ایران ریاست آن را برعهده داشت،طبیعی است که این ارتباط نیز تداوم دارد.»

رئیس انجمن در رابطه با تصویب سند یوآن داف در ایران صحبت کردند و توضیحاتی را پیرامون محتوای این سند ارائه نمودند.همچنین در مورد موضع گیری های ایران در مواقع مختلف، مانند مصادره اموال ایران،حذف عربستان از لیست کشورهای کودک کش توسط بانکی مون، وضعیت حقوق بشر در میانمار ،و... به عنوان بخشی از خواسته ها و عکس العمل هایی که نسبت به یک کنشگر و فعالیت ها و همکاری هایش،توضیحاتی دادند.

خانم دکتر مصفا با بیان این نکته که ابعاد ارتباط ایران با سازمان ملل متحد در زمینه های گسترده ای است،بخش پایانی سخنان خود را به حقوق بشر اختصاص دادند و در رابطه با موضوعات قطعنامه مجمع عمومی در ارتباط با نقض حقوق بشر علیه ایران و نحوه تصویب آن،گزارشگر جدید ایرانی و موضع گیری های او،در ارتباط با اسناد بین المللی و نظام گزارش دهی توضیحاتی ارائه نمودند.

دکتر محسن عبداللهی دومین سخنران این نشست بودند.ایشان تحولات زیست محیطی و ارتباط دولت ایران با نهادهای زیست محیطی ملل متحد در طی سال گذشته را مورد بررسی قرار دادند.

دکتر عبداللهی سخنان خود را حول سه محور تقسیم بندی کرده و در بخش نخست به موضع ریزگردها پرداختند.«ایران نزدیک به یک دهه است که به طور جدی با مسئله ریزگردها روبه رو شده است و علاوه بر خسارت های جانی و زیست محیطی سالانه حداقل بالغ بر یکصد میلیارد دلار خسارت به بار می آورد.در حالی که طبق آمارهایی که داده می شود منبع ۸۰ درصد این ریزگردها در خارج از ایران می باشد.بنابراین یک دولت به راحتی نمی تواند از عهده موضوعی که دارای جنبه بین المللی است بربیاید.سیاستی که جمهوری اسلامی ایران طی این یک دهه در دستور کار قرار داده است بین المللی کردن  این موضوع است. طی تحقیقی که هشت سال پیش انجام داده ام جز کنوانسیون منطقه ای جنوب شرقی آسیا هیچ سند بین المللی که به این مسئله پرداخته باشد وجود نداشت،حتی مقاله قابل ملاحظه ای نیز در این باره موجود نبود.بنابراین کار بسیار دشواری پیش روی دستگاه دیپلماسی کشور ما وجود داشت که این مسئله را به یکی از دغدغه های سازمان ملل متحد تبدیل کند.»

ایشان در ادامه در رابطه با تصویب دو قطعنامه با عنوان«مقابله با طوفان های گرد وغبار»که به همت ایران وارد چرخۀ قطعنامه های سالانه مجمع عمومی ملل متحد شده است صحبت نمودند.

دکتر عبداللهی در بخش دوم سخنان خود به موضوع اصلاحیه کیگالی به پروتکل مونترال، الحاقیه به کنوانسیون وین ۱۹٨٥ در مورد مواد کاهنده لایه ازون پرداختند و تاریخچه ای از روند شکل گیری و چالش های آن را بیان کردند.ایشان همچنین اشاره داشتند که اصلاحیه کیگالی پنجمین اصلاحیه  پروتکل مونترال می باشد و در رابطه با اصلاحیه های قبل از آن نیز توضیحاتی ارائه نمودند.

دکتر عبداللهی در بخش پایانی سخنان خود به موضوع تلاش در سال گذشته برای عضویت ایران در موافقتنامه پاریس ٢٠١٥ الحاقی به کنوانسیون ١٩٩٢ تغییرات آب و هوایی پرداختند.ایشان ضمن بیان مقدمه ای دراین رابطه به صحبت پیرامون هدف گذاری، محتوا و دستاوردهای  این موافقتنامه پرداختند و در پایان نظر شورای نگهبان در خصوص عضویت ایران را تشریح نمودند.

سخنران پایانی این نشست آقای دکتر محمدصادق ضیایی بیگدلی بودند. محور سخنان ایشان تشریح تحولات ایران و سازمان ملل متحد از نگاه حقوق بین الملل اقتصادی بود.« موضوعی که در دنیا خیلی مورد بحث است دیدگاه های محلی یا منطقه ای به حقوق بین الملل است.در یک دوره گرایشات نظری در حقوق بین الملل داشتیم که بعدها خیلی کمرنگ شدند،اما در دهه های هشتاد و نود مکتب های انتقادی حقوق و رویکردهای جدید و رویکردهای جهان سومی نسبت به حقوق بین الملل به وجود آمد.در رویکرد جهان سومی ابتدا یک نگاه بسیار بدبینانه و منفعلانه وجود داشت.اما الان همین مکتب به حقوق بین الملل یک نگاه بسیار فعال،ایجابی و مثبتی دارد و سوال این است که چگونه می شود که از این ابزار به عنوان پیش برنده ی اهداف رهاکننده جوامع استفاده کرد.یک شاخه  جالبی در حقوق بین الملل ایجاد شده به نام رجوع به تاریخ که در ایران بسیار کم اما در کشورهای آفریقایی،آسیای جنوب شرقی و آمریکای لاتین بسیار به چشم می خورد و آنها  نگاهشان به حقوق بین الملل با توجه به تاریخشان است و از تاریخ مواجهه خودشان با حقوق بین الملل شروع به بازنویسی کرده اند.»

ایشان در ادامه به صحبت در حیطهwto و اینکه در سال گذشته در سازمان جهانی تجارت چه گذشت و همچنین به بحث آنکتاد نیز اشاره داشتند و به بیان تجربیاتی  از حضورشان در سمت مذاکرکننده ارشد در بحث الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت و آنکتاد پرداختند. .«در عصر حاضر و تاریخ حقوق بین الملل اقتصادی این دو سازمان همیشه رقیب یکدیگر بوده اند،یعنی آنکتاد یا کنفرانس  توسعه تجارت ملل متحد وقتی که در سال۱۹۶۴ ایجاد می شود،گروه۷۷،کشورهای درحال توسعه بسیار قوی هستند و در این دهه بسیار درگیری و تنازع آرا در سازمان ملل متحد وجود داشت و ایران در آن زمان نقش بسیار فعالی داشت.اما الان چیزی که من احساس می کنم این است که آنکتادی که الان داریم واقعا هیچ نتیجه ملموسی که بتواند برای کشورهای در حال توسعه کمکی در جهت رسیدن به اهداف توسعه پایدار کمک کند،وجود ندارد.»

محور دوم بحث دکتر ضیایی به جایگاه حقوق نرم و نقش اساسی آن در شناخت وضعیت موجود در حقوق بین الملل اقتصادی و محیط زیست پرداختند و افزودند که تعدادی از دانشمندان حقوقی مانند آقای کینزبوری در نیویورک از حقوق اداری جهانی صحبت به میان می آورند و مسائل در حقوق بین المللی اقتصادی و محیط زیستی و... مسائلی هستند که مشابه آن در حقوق اداری کشورها وجود دارد و الان در سطح بین المللی با عمقی پیچیده و بسیار فنی مطرح می شوند.ایشان همچنین موضوع الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت و بررسی علل طولانی شدن فرآیند آن را از مصادیق حقوق نرم به شمار آوردند.

دکتر ضیایی در پایان به بررسی روند پیش روی مذاکرات اقتصادی ایران در مجامع  بین المللی و دلایل فنی، سیاسی، داخلی و خارجی عدم اجرای کامل برجام را پرداختند.

پایان این نشست با پرسش و پاسخ از سوی شرکت کنندگان همراه بود و خانم دکتر مصفا نیز ضمن تشکر از همکاران و همیاران انجمن در سال گذشته،از زحمات کمیته دانشجویی انجمن تقدیر و تشکر ویژه به عمل آوردند.