به مناسبت آغاز سال دوم فعالیت تالار گفتگو-دکتر پوریا عسکری

دکتر پوریا عسکری – عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی

۱۴۰۰/۰۳/۰۱

خصلت دانش و آنچه شوق مطالعه و کاوش در چیستی و هستی آن را افزون می کند، نو شدن است. بشر از دیروز می آموزد و فردا را می سازد و بدین سان است که علم پیش می رود. سرعت این تحول در برخی شاخه های علم آهسته و در برخی دیگر سریع است و به ویژه آنگاه که شاخه ای از دانش با تحولات سیاسی و اجتماعی بین المللی درآمیزد، تحول در آن، به بخشی لاینفک و چه بسا روزمره بدل می شود که بر جذابیت آن برای اهالی آن گرایش می افزاید. حقوق و روابط بین الملل به عنوان دو بال مطالعات بین المللیِ کنشگری بازیگرانی چون دولت ها، سازمان های بین المللی و بازیگران غیردولت شناخته می شوند که به غایت در هم تاثیر و تاثر دارند و پژواک این تعامل را روزانه به عنوان خبر در اختیار عموم می گذارند. خبرهایی که بعضا رسانه ها به آنها با اشتیاق می پردازند و گاه حتی گوشه چشمی هم به آن ندارند. اما چه بسا که خبرِ مغفول برای اهالی رسانه، نمایان کننده تحولی مهم و یا پیشرفتی اساسی باشد که از دیدگاه اهل فن پنهان نباید بماند. از سوی دیگر، همواره در هر شاخه علم، مباحثی درون نگر و عمیق و یا متدولوژیک در جریان است که اصولا مجالی برای طرح اینگونه گفتارها در رسانه های عمومی نیست. از همین سبب است که در کنار رسانه ها، نشریات و کتاب های عمومی، انتشارات تخصصی و دانشگاهی نیز قد کشیده اند تا محفلی برای مشورت و تبادل فکر میان دانشوران آن حوزه خاص باشند. در کشور ما از دیرباز، دانشگاه ها و مجامع تخصصی با انتشار کتاب ها و مجلات معتبر پژوهشی با این جریان که رسم قالب جوامع دانشگاهی است همسو بوده اند و به ویژه باید به تاکید بیان نمود که در حوزه حقوق و روابط بین الملل، نشریات و کتاب های بسیار فاخری در اختیارند که میدان دار توسعه دانش در این شاخه های علوم انسانی در کشور محسوب می شوند. انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد نیز علاوه بر انتشار کتاب، چند سالی است که مبادرت به نشر دوفصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات سازمان ملل متحد کرده است. البته، بر کسی پوشیده نیست که پژوهش در حقوق و روابط بین الملل تا چه حد دشوار و مستلزم صرف وقت فراوان و مداقه در ادبیات، اسناد، اقوال و اخبار مختلف است و همین مساله سبب می شود که در غالب اوقات، تهیه مقاله یا کتاب به زمانی از چند ماه تا چند سال نیاز داشته باشد و هرچه وسواس محقق در این میان بیشتر باشد، بر این زمان افزوده می شود. بگذریم که از زمانی که نویسنده با طیب خاطر و اطمینان کار خود را روانه بازار نشر کتاب یا سامانه نشریات علمی می کند، تا آن گاه که آن اثر به زیور طبع آراسته می شود، زمان قابل توجهی می گذرد و غالبا این طور است که به ویژه در مورد مطالب مرتبط با مسائل و تحولات روز، محتوای کار کم و بیش کهنه شده است. از این روی در جوامع دانشگاهی مرتبط با حوزه های حقوق و روابط بین الملل معمولا دو راهکار در نظر گرفته می شود؛ یکی برگزاری نشست های تخصصی در زمانی کوتاه است که در میان اهالی حقوق و روابط بین الملل در کشور ما به نیکی جریان داشته و دارد و انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد نیز در طول بیش از دو دهه فعالیت خود بر آن اهتمام داشته است. راهکار دوم، یادداشت نویسی است که قالب های متعدد دارد. قالب کلاسیک، نوشتن در روزنامه و جرائد عمومی است که معمولا با درج عبارت «منابع در دفتر نشریه موجود است» در پایان یادداشت، امکان مطالعه کامل مطلب را از پژوهشگر یا خواننده ای که به روش تحقیق و نگارش علمی خو کرده، دریغ می کند. قالب دیگر، نوشتن مطلب و رها کردن آن در فضای مجازی اعم از وبلاگ یا صفحه شخصی، کانال شخصی یا کانال های عمومی است که بسیار مفید است اما به رسم رایج فضای مجازی، بعد از چند ساعت یا چند روزی از یادها دور می شود و معمولا جایی در استنادهای بعدی پیدا نمی کند. قالب سوم، تمهید خبرنامه های تخصصی است که نهادهای دانشگاهی و علمی تهیه می کنند و انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد نیز در سال های نه چندان دور با همت استادان و پژوهشگران عضو انجمن با انتشار مجموعه «تازه های ملل متحد» در این عرصه گام برداشت. تازه ها که تا اواسط دهه گذشته منتشر می شد، جذاب و تازه بود و خیلی زود توانست در میان اهل فن خوش نشیند.

از آن زمان، هیات مدیره انجمن همواره این دغدغه را در سر می پروراند که باید اولا، جای خالی «تازه ها» را پر کرد و ثانیا محفلی را تدارک دید که به ویژه به موضوعات مبتلابه کشور آنگاه که به سازمان ملل متحد و سایر ساختارها و هنجارهای بین المللی مربوط است، بپردازد. کرونا که در آغاز به خانه نشینی همگان و تعطیلی جملگی برنامه های علمی منجر شده بود، نیاز به این مهم را دوچندان کرد و بنابراین در انجمن تصمیم گرفته شد تا طرحی نو در انداخته شود و تالار گفتگو راه اندازی شود. تالار، تجربه ای شبیه به وبلاگ های تخصصی فعال در حوزه های حقوق و روابط الملل است (مانند: اینجا، اینجا، اینجا، اینجا، اینجا و اینجا) که قالبی به نسبت جدیدتر برای ارائه مطالب علمی مستمر و در زمان کوتاه است. تالار گفتگو این فرصت را برای اندیشه ورزان و پژوهشگران حقوق و روابط بین الملل فراهم می کند تا از سویی در مورد آنچه که به نظرشان ضرورت دارد، در فاصله ای کوتاه از طرح ایده در ذهن، بنویسند و منتشر کنند و از سویی دیگر به آنها این امکان را می دهد که مطالب دقیق علمی و داوری شده را به همراه ارجاعات در شکلی نو دریافت کنند. در ابتدا در نظر بود که تالار صرفا پذیرای گفتارهای نگاشته شده به زبان فارسی باشد ولی اندکی بعد این تصمیم تغییر کرد و درهای تالار به روی یادداشت های نوشته شده به زبان انگلیسی نیز گشوده شد.

اولین مقاله تالار در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۹منتشر شد و از آن زمان تاکنون، حدود صد مقاله علمی کوتاه به زبان های فارسی و انگلیسی در تالار نشر شده که طیف گسترده ای از موضوعات را که عمدتا جنبه جدیدبودن داشتند شامل می شود (مجموعه مقالات سال ۱۳۹۹​). برخی از این مقالات در قالب سمپوزیوم های نوشتاری درخصوص کرونا، هفتادوپنج سالگی تاسیس سازمان ملل متحد و میانجی گری و کنوانسیون سنگاپور ارائه شد که با فراخوان مقاله همراه بود و سایر مقالات به ابتکار نویسندگان یا دعوت انجمن به رشته تحریر درآمد.  تالار در طول یک سال فعالیت خود، از همراهی شایسته تقدیر استادان، پژوهشگران و دانشجویان رشته های حقوق بین الملل، روابط بین الملل و حقوق بشر برخوردار شد که با تهیه مقالات ارزشمند خود به انجمن یاری رساندند تا این نهال نوپا را در شرایط دشوار کرونا سرپا نگاه دارد. مقالات تالار به طور متوسط ۷۵۰ مرتبه روی سایت انجمن بازدید شدند که این عدد در مواردی به دوبرابر نیز فزونی یافت.

استقبال جامعه دانشگاهی کشور از این فعالیت جدید، انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد را مصمم ساخت تا با عزم بیشتر تالار گفتگو را رونق دهد و در اولین گام، در سرآغاز دومین سال فعالیت تالار، شورای دبیرانی برای تالار تشکیل شد تا با تکیه بر دانش و توان آنان، گستره فعالیت تالار از جهات مختلف فزونی پیدا کند. شیوه نگارش مقالات نیز به روزسانی شد و امیدواریم در آینده نزدیک با اعمال تغییرات فنی، سایت تالار نیز بر کاستی های فعلی فائق آید و به ویژه زمینه برای ثبت نظرات کاربران در ذیل پست های تالار فراهم شود. اما آنچه بیش از همه در این تکاپوی علمی موردنظر است، جذب همراهی هرچه بیشتر دانشوران حقوق و روابط الملل است که با ارسال مقالات و یا طرح ایده برای برگزاری سمپوزیوم های نوشتاری به ارتقای تالار گفتگو یاری رسانند.